Klasik Türk edebiyatının beslendiği kaynaklardan birisi de tasavvuftur.
Allah yolunda varlığa ve birliğe ulaşma hedefinde olan sûfî şairler, bu
yolda deneyimledikleri pek çok hâli tasavvufî bir ıstılâhat olarak şiirlerinde
kullanırlar. Bu ıstılâhatlardan birisi de genel anlamda vaktin çocuğu
anlamına gelen ibnü’l-vakt ifadesidir. Sıklıkla ân, ân-ı dâim ve ebü’l vakt
kavramlarıyla birlikte kullanılan ibnü’l vakt; geçmişin üzüntüsünden ve
geleceğin endişesinden sıyrılarak zamanın sonsuz birimlerinden birisi olan
‘ân’da kalarak, varlığı ve zamanı idrak eden sûfînin bir hâlidir. Başta
Mevlânâ ve Niyâzî-i Mısrî olmak üzere birçok melâmet meşrepli şair
tarafından kullanılan bu ifade, sonraki zamanlarda kendilerini rind olarak
gören şairlerce de kullanılmıştır. Çalışmamızda ilk olarak tasavvufî bir
ıstılâhat olan ibnü’l-vakt kavramına sûfînin zamanı deneyimlediği bir hâl
olarak açıklanmaya çalışıldı. Sonradan ise rindane söz söyleyen şairlerin
eserlerinde bulunan ibnü’l-vakt kavramından hareketle bu kavramın
klasik Türk edebiyatında kullanılan farklı anlamları ortaya çıkarılmaya
çalışıldı.
One of the sources that feeds classical Turkish literature is Sufism. Sufi
poets who aim to reach existence and unity on the path of Allah use many
states they experience on this path as a Sufi term in their poems. One of
these terms is the expression ibnü’l-vakt, which generally means child of
time. Often used together with the concepts of an, an-ı dâim and ebü’l
vakt, ibnü’l vakt is a state of the Sufi who gets the opportunity to
experience existence and time by staying in the ‘an’, one of the infinite
units of time, free from the sadness of the past and the anxiety of the
future. This expression, which was used by many Sufi poets, especially
Mevlana and Niyazi-i Misri, was also used by poets who saw themselves
as rind in later times. In our study, firstly, the concept of ibnü'l-vakt, which
is a Sufi term, was tried to be explained as a state in which the Sufi
experiences time. Then, the relationship between the concept of ibnü'lvakt
found in the divans of various poets and the type of rind was
evaluated and the different meanings of this concept used in classical
Turkish literature were tried to be revealed.
