Tıbbi atık bertaraf tekniklerinin sıfır atık yaklaşımı kapsamında değerlendirilmesine yönelik çkkv model önerisi ve çözümü

Abstract

Bu çalışma, içerisinde çeşitli virüs, bakteri, mikroorganizma barındıran, hem çevre hem de insan sağlığına olumsuz etkileri olan tıbbi atıkların bertaraf tekniklerinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma kapsamında tıbbi atıklar ve bertaraf tekniklerinden oluşan çok kriterli bir karar verme modeli önerilmiş ve bu model iki aşamalı bir metodoloji ile çözülmüştür. Çözümün ilk aşamasında ENTROPİ yöntemi ile tıbbi atıklar önceliklendirilmiş, ikinci aşamada ise WASPAS ve EDAS yöntemleri ile alternatif bertaraf teknikleri değerlendirilmiştir. ENTROPİ yöntemine göre sağlık kurumlarında işlemler sonucunda oluşan en önemli tıbbi atıkların 0,1751 önem ağırlığı ile Radyoaktif atıklar olduğu tespit edilmiştir. Bu tıbbi atığı sırasıyla 0,1478 ve 0,1408 önem ağırlıklarıyla Amalgam atıklar ve Kimyasal atıklar takip etmiştir. Bu bulgular sonrasında WASPAS ve EDAS yöntemleri ile alternatif bertaraf teknikleri değerlendirilmiştir. WASPAS yöntemi sonuçlarına göre önerilen modelde tıbbi atıkların bertarafı için en uygun tekniğin 0,7761 bağıl önem değeri ile Mekanik işlemler tekniği olduğu bulunmuştur. Bu alternatif tekniği sırasıyla İrridasyon yöntemleri ve Sterilizasyon teknikleri izlemiştir. Ayrıca EDAS yöntemi sonuçlarına göre de 0,9328 değeriyle en uygun bertaraf tekniğinin mekanik işlemler tekniği olduğu belirlenmiştir. Her iki yöntemle elde edilen araştırma sonuçlarına göre tıbbi atık bertaraf tekniklerinin sıralanması aynı olarak elde edilmiştir.

This study is carried out in order to evaluate the disposal techniques of medical wastes, which contain various viruses, bacteria, microorganisms and have negative effects on both the environment and human health. Within the scope of the study, a multi-criteria decision-making model consisting of medical wastes and disposal techniques have been proposed and this model has been solved with a two-stage methodology. In the first stage of the solution, medical wastes have been prioritized with the ENTROPY method, and in the second stage alternative disposal techniques have been evaluated with the WASPAS and EDAS methods. According to ENTROPY method, it was found that the most important medical waste generated as a result of the processes in health institutions was Radioactive waste with an importance weight of 0.1751. This medical waste was followed by Amalgam waste and Chemical waste medical wastes with the importance weights of 0.1478 and 0.1408, respectively. After these findings, alternative disposal techniques have been evaluated with the WASPAS and EDAS methods. According to WASPAS method results the Mechanical operations technique was found to be the most appropriate technique for the disposal of medical wastes in the proposed model with 0.7761 relative importance value. This alternative technique was followed by Irridation methods and Sterilization techniques, respectively. In addition, according to the results of the EDAS method, it was determined that the mechanical processes technique was the most suitable disposal technique with a value of 0.9328. According to the research results obtained with both methods, the ranking of medical waste disposal techniques was obtained as the same.