Anadolu Türk kültüründe geleneksel açık ve yeşil alanlar

Abstract

Kadim Anadolu Türk kültüründe doğa yerleşim dokularının biçimlenmesinde belirleyici olurken yapı bünyelerinde yer alan açık yeşil alan varlığı da daima tasarım bileşeni olarak değerlendirilmiştir. Doğa ve onun mekânsal yansıması olan açık yeşil alan tasarımları Anadolu yapı, kent kültüründe önemini korumuş alternatif kullanımlar sunacak biçimde ve farklı ölçeklerde açık mekân kurgulamaları gerçekleştirilmiştir. Anadolu yerleşmeler tarihi irdelendiğinde tüm uygarlıklarda görülen açık mekân biçimlenmeleri bir süreklilik izleyerek özgün Anadolu sentezi doğrultusunda farklı ölçek, kimlik ve nitelikte biçimlenmeler ile Anadolu Türk açık mekân kültürünü oluşturmuştur. Bu kapsamda gerek toplumsal gerek bireysel kullanımlara yönelik geleneksel açık mekanlar ve yeşil alanlar kent bütününde/kent dokusunda biçim bulmuştur. Avlular, bahçeler, korular, çayırlar, mesireler, bostanlar, dutluklar, meyvelikler bu kültürün ürünü ve belli işlevler içinde tasarlanan alanlar olarak Anadolu Türk kenti açık yeşil alan varlığını oluşturmuştur. Bu araştırmada Anadolu Türk kültüründe insan-doğa ilişkisinin belli kullanımlar doğrultusunda yorumlanması sonucunda gelişen geleneksel yeşil alanlar kavramsal olarak tanımlanmış, mekânsal, yapısal ve bitkisel anlamda gerek literatür verileri gerekse bugüne ulaşan alanlar kapsamında irdelenmiştir. Türk kültüründe görülen geleneksel açık mekân biçimlenmeleri mekânsal, işlevsel, ekolojik, sosyal, kültürel ve görsel nitelikleri ile ortaya konmuş; oluşumu ve tasarımındaki düşünsel arka plan irdelenmiştir. Yanı sıra Anadolu uygarlıklarının sentezi olan özgün açık yeşil alan tasarımı, çözümlerinin güncel tasarımlarda değerlendirilme olanakları tartışılmıştır.

Nature has always been main determinant in the formation of settlement textures, while the presence of open-green spaces within the buildings has been considered as a design in the Anatolian Turkish culture. The reflection of nature act as the main design component in the formation of open green spaces in Anatolian archştecture and urban design at different scales to offer alternative uses of open space. Anatolian open-green space culture and it’s formation as sythesis of various civilizations has certain contirutity thgrough history. Courtyards, gardens, squares, groves, meadows, promenades, orchards, mulberry groves, fruit groves are the products of this culture for different finctions, uses forming the open green area system the Anatolian Turkish city. The evaluation and types of traditional open-green spaces shaped due to the interpretation of human-nature relationship in Anatolian. Turkısh culture was indentified as far as space relationships, structural,plantation design are concerned form the samples reached today and space formation. Then, traditional open space types and their space organisations were analysed the frame of function, space formation ecological, social, visual properties and it’s theoretical background was evaluate. However the solutions developed through history, original green area designs, approaches were discussed as far as it’s design criteria are concerned.