Kadim Anadolu Türk kültüründe doğa yerleşim dokularının
biçimlenmesinde belirleyici olurken yapı bünyelerinde yer alan açık yeşil
alan varlığı da daima tasarım bileşeni olarak değerlendirilmiştir. Doğa ve
onun mekânsal yansıması olan açık yeşil alan tasarımları Anadolu yapı,
kent kültüründe önemini korumuş alternatif kullanımlar sunacak biçimde
ve farklı ölçeklerde açık mekân kurgulamaları gerçekleştirilmiştir. Anadolu
yerleşmeler tarihi irdelendiğinde tüm uygarlıklarda görülen açık mekân
biçimlenmeleri bir süreklilik izleyerek özgün Anadolu sentezi
doğrultusunda farklı ölçek, kimlik ve nitelikte biçimlenmeler ile Anadolu Türk açık mekân kültürünü oluşturmuştur. Bu kapsamda gerek toplumsal
gerek bireysel kullanımlara yönelik geleneksel açık mekanlar ve yeşil
alanlar kent bütününde/kent dokusunda biçim bulmuştur. Avlular,
bahçeler, korular, çayırlar, mesireler, bostanlar, dutluklar, meyvelikler bu
kültürün ürünü ve belli işlevler içinde tasarlanan alanlar olarak Anadolu
Türk kenti açık yeşil alan varlığını oluşturmuştur.
Bu araştırmada Anadolu Türk kültüründe insan-doğa ilişkisinin belli
kullanımlar doğrultusunda yorumlanması sonucunda gelişen geleneksel
yeşil alanlar kavramsal olarak tanımlanmış, mekânsal, yapısal ve bitkisel
anlamda gerek literatür verileri gerekse bugüne ulaşan alanlar kapsamında
irdelenmiştir. Türk kültüründe görülen geleneksel açık mekân biçimlenmeleri mekânsal, işlevsel, ekolojik, sosyal, kültürel ve görsel
nitelikleri ile ortaya konmuş; oluşumu ve tasarımındaki düşünsel arka plan
irdelenmiştir. Yanı sıra Anadolu uygarlıklarının sentezi olan özgün açık yeşil
alan tasarımı, çözümlerinin güncel tasarımlarda değerlendirilme olanakları
tartışılmıştır.
Nature has always been main determinant in the formation of settlement
textures, while the presence of open-green spaces within the buildings has
been considered as a design in the Anatolian Turkish culture. The
reflection of nature act as the main design component in the formation of
open green spaces in Anatolian archştecture and urban design at different
scales to offer alternative uses of open space. Anatolian open-green space
culture and it’s formation as sythesis of various civilizations has certain
contirutity thgrough history. Courtyards, gardens, squares, groves,
meadows, promenades, orchards, mulberry groves, fruit groves are the
products of this culture for different finctions, uses forming the open
green area system the Anatolian Turkish city.
The evaluation and types of traditional open-green spaces shaped due to
the interpretation of human-nature relationship in Anatolian. Turkısh
culture was indentified as far as space relationships, structural,plantation
design are concerned form the samples reached today and space
formation. Then, traditional open space types and their space
organisations were analysed the frame of function, space formation
ecological, social, visual properties and it’s theoretical background was
evaluate. However the solutions developed through history, original green
area designs, approaches were discussed as far as it’s design criteria are
concerned.
