Bu çalışmanın amacı, tarih felsefesine ve tarihin bir bilim olarak
konumlanmasına yönelik çabalara katkı sunan İbn Haldun’un tarihçilik
yönteminin irdelenmesidir. İbn Haldun için tarih, belli bir döneme veya
belli bir topluma ait olan olayların gerçekçi bir şekilde aktarılmasıdır.
Bununla birlikte somut, bireysel ve bilfiil yaşanmış tarihi olayların mantıklı
bir şekilde yazılıp insanlara aktarılmasında salt bilgi yeterli değildir.
Bilginin yanı sıra bir ilkeler ve çerçeveler ilminin de gerekli olduğunu
düşünen İbn Haldun, bu ilkeler ve çerçeveler ilmi olarak umran ilmini
ortaya koymuştur. Tarih, umran ilmine örnekleri/modelleri oluşturması
için veri malzemesi hazırlar. Umran bilgini de tarihçiye elinde olan verileri
bilimsel bir şekilde yorumlayabilmesi için ihtiyacı olan nedensel açıklama
örneklerini/modellerini verir. İbn Haldun öne sürdüğü metodolojiyle, tarih
ilmini ahlaki nasihatlerle sınırlı hikâyecilikten çıkarıp, bilimsel temeli olan
bir açıklamaya dayandırmıştır. Ortaya koyduğu tarih anlayışıyla
kendinden sonra gelen pek çok önemli düşünürü etkileyen İbn Haldun,
nedenselci/tümevarımcı bilim anlayışının 14. yüzyıldaki uygulayıcısı
olmuştur.
The purpose of this research is to explore on Ibn Khaldun’s historiography
methodology, which contributes to historical philosophy and attempts to
develop history as a science. History, according to Ibn Khaldun, is a true
account of events that occurred within a certain era or civilization.
However, mere knowledge is insufficient for the logical recording and
transmission of specific, particular, and genuinely lived historical events.
Ibn Khaldun presented the science of umran as this science of principles
and frameworks, believing that a science of principles and frameworks is
as important as knowledge. For the science of Umran to produce
examples/models, history supplies data material. The Umran scholar also
provides the historian with the examples/models of causal explanations
that he need in order to scientifically analyze the evidence he has. With
the methods he proposed, Ibn Khaldun established the study of history on
a scientific basis, rather than on spiritual advice-based story. In the 14th
century, Ibn Khaldun, whose grasp of history impacted many major
philosophers after him, became the practitioner of the causal/inductive
concept of science.
