Tasavvufun Doğuşundaki Tarihi Arka Plan

Abstract

Tasavvuf tarihi konusunda farklı birçok tasnif bulunmaktadır. Onlardan bir tanesi de zühd, tasavvuf ve tarikatlar şeklinde yapılan üçlü tasniftir. Zühd dönemi, asr-ı saadetten itibaren tâbiîn ve tebe-i tâbiîn devrini kapsayan hicrî ilk iki asırlık zaman dilimidir. Tasavvuf dönemi, zühd döneminin tamamlandığı hicrî üçüncü asırdan başlayarak tasavvufî terbiyenin sistemleşmiş hali olan tarikatların ortaya çıktığı hicrî altıncı asra kadar devam eden dönemdir. Tarikatlar dönemi ise tasavvufî kurumların en güçlüsü olan tarikatların zuhur ederek toplumun bir parçası haline geldiği hicrî altıncı asırdan başlayarak tasavvufî eserlerin verildiği günümüze kadar olan dönemdir. Bu çalışmada tasavvuf ilminin daha çok zühd döneminde meydana gelen Cemel vak’ası, Sıffîn savaşı, Hakem olayı, Kerbela olayı, Hz. Hüseyin’in şehit edilmesi, Tevvâbîn (Bekkâîn) hareketi gibi tarihi olaylar tasavvufî açıdan yorumlanarak ele alındı. Böylece zikredilen bu tarihi olayların tasavvufun ilk doğuşunda ne gibi roller oynadığı ortaya konulmaya çalışıldı. Zira tasavvufun bazı açılardan eleştirilmesinin temel sebebi özelikle tasavvuf tarihindeki zühd döneminin hem tasavvufî hem tarihi açıdan ele alınarak tam manasıyla idrak edilememesidir. Bu açıdan zühd döneminde meydana gelen tarihi unsurların ortaya konulması tasavvuf ilminin anlaşılmasında önemli katkılar sağlayacaktır. Çalışma neticesinde ise zühd döneminin temel çıkış noktasının aşırı dünyevileşme ve buna bağlı olarak Müslümanların dini değerlerinden uzaklaşması olduğu görülmüştür. Ayrıca başta zühd sonrasında ise tasavvuf olarak isimlendirilen bu ilmin tamame Kur’ân ve sünnetin temel ahlak esaslarını savunan bir hareket olduğu ve zamanla farklı mutasavvıfların kuşatıcı fikir ve düşünceleriyle çığ gibi büyüdüğü anlaşılmıştır. Bütün bunların yanı sıra tasavvuf ilmindeki dünyadan yüz çevirme, havf, haşyet, gözyaşı, ümit, sabır, vera, rıza, tevekkül, şükür, kanaat, takva gibi önemli kavramların farklı boyutta yeniden anlam kazanmasının zühd döneminde meydana gelen acı olayların neticesi olduğu net bir şekilde görülmüştür.

The history of Sūfism is addressed in three historical periods: asceticism, Sūfism and tarīqas. The age of asceticism spans the first two centuries Hijrī, which covers the period of tābiʿūn and tābiʿ al-tābiʿīn (or atbāʿ al-tābiʿīn), beginning with the Age of Bliss. The age of Sūfism is the period starting from the third century Hijrī, when the age of asceticism was over, until the sixth century Hijrī, in which tarīqas emerged as the systematised form of the Sūfī discipline. The age of tarīqas is the time beginning with the sixth century Hijrī, when tarīqas, the most powerful component of the Sūfī institutions, emerged to be become a part of the society until today, when Sūfī works are composed. Therefore, adopting a Sūfī lens, the present study interprets historical events such as the Camel incident, the battle of Siffīn, arbitration, the incident of Karbalāʾ, the martyrdom of al-Husayn and the movement of Tawwābīn (Bakkāʾīn), which occurred during the period of asceticism. More specifically, it aims to investigate what roles these historical events played in the birth of Sūfism. The main reason why Sūfism is criticised with respect to its certain aspects is that the period of asceticism in the history of Sūfism is not fully comprehended from both Sūfī and historical perspectives. In this respect, investigating the historical incidents that occurred during the period of asceticism could significantly contribute to the understanding of the science of Sūfism. As a result of the study, it was seen that the main starting point of the period of asceticism was excessive secularization and accordingly the distance of Muslims from their religious values. In addition, it has been understood that this science, which was named as asceticism at first and then as mysticism, was a completely innocent movement and grew like an avalanche with the encompassing ideas and thoughts of different mystics over time. In addition to all these, it is clear that important concepts in the science of Sufism such as turning away from the world, havf, awe, tears, hope, patience, vera, consent, tawak-kul, thankfulness, contentment, and taqwa are the result of the painful events that took place in the period of asceticism. somehow seen.