Kutadgu bilig ve nizamülmülk siyasetnamesi’nde daire-i adliye düşüncesi

Abstract

Tarihte bilinen ilk devlet olan Sümerler, onun siyasi kültürü üzerinde yükselen ilk imparatorluk olarak kabul edilen Akkadlar ve bu tecrübeyi tevarüs eden devletler dikkate alındığında Asya kıtası, Dünya siyasi tarihinin merkezinde bulunmaktadır. Bu siyasi miras sonrası (M.S. 7. Yüzyıl) Anadolu, Mısır, Hint, Pers, Türk, Arap, Çin ve Moğol Dünyasının İslamlaşması ile bu coğrafyadaki devletlerin daha kalıcı ve kurumsal bir görüntüye kavuştukları bilinmektedir. Bu coğrafyadaki en az altı bin yıllık siyasi tecrübeyi ihtiva eden ve bu tecrübeyi İslami bir zeminde yeniden yorumlayan Kutadgu Bilig ve Nizamülmülk’ün Siyasetnamesi, siyaset bilimi alanında emsalsiz örnekler teşkil etmektedir. Türk ve İran devlet geleneklerini İslam siyaset düşüncesine kazandıran bu iki eser, adalet, ilim, ahlak, maliye, toplum, hâkimiyet, insan ve uluslararası ilişkileri ele almaktadır. Bu düşünceden süzülerek en mükemmel haline 1600’lerde ulaşan ve siyasetin adalete dayanması esasına dayalı olan Daire-i Adliye, yüzyıllarca Dünya siyasi tarihinde her hükümdarın en temel ve ilk siyasi ilkeleri olarak görülmüştür. Bu çalışmada, Kutadgu Bilig ve Nizamülmülk Siyasetname’sinin orijinal metinlerine bağlı kalınarak, bu eserlerdeki siyasi düşünceler, Daire-i Adliye bağlamında analiz edilecektir. Bu temel eserlerin incelendiği bu çalışmada, Türk-İslam Devletlerinin kalıcılığı ve kurumsallık ilkelerinin günümüz ve gelecek idareciler için de geçerli olduğu ve bunların özlü olarak takdimi hedeflenmiştir.

Considering the Sumerians, the first known state in history, which is considered to be the first empire to rise on its political culture, and the states that inherited this experience, the Asian continent is at the center of the world's political history. After this political legacy it is known that with the Islamization of the Anatolian, Egyptian, Indian, Persian, Turkish, Arab, Chinese and Mongolian worlds after the 7th century AD, the states in this geography gained an older and institutional image. These two works, which brought Turkish and Iranian state traditions to Islamic political thought, deal with justice, science, morality, finance, society, sovereignty, human and international relations. Through this thought The Circle of Justice, which reached its most perfect state in the 1600s and was based on the principle of politics being based on justice, has been seen as the most basic and first political principles of every ruler in the world political history for centuries. In this study, the political ideas in these works will be analyzed in the context of the Circle of Justice, adhering to the original texts of Kutadgu Bilig and Nizamülmülk’s Siyasetname. Examining these main works in the study, it is aimed to present the permanence and institutionalism principles of the Turkish-Islamic States as well for today's and future administrators and to present them concisely