Uykusuzluk, akıllı telefon bağımlılığı, akran etkisine direnme ve bilinçli farkındalık arasındaki ilişkiler

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, ergenlerde akıllı telefon bağımlılığı ile uykusuzluk arasındaki ilişkiyi incelemek, ayrıca bu ilişkide bilinçli farkındalık ve akran etkisine direnmenin yordayıcı rolünün olup olmadığını belirlemektir. Bu araştırma, bir ilişkisel tarama modeli olarak yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemi, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Konya ili’nin farklı liselerinde öğrenim gören 370 öğrenciden oluşmaktadır. Yapılan analizlerden elde edilen bulgular incelendiğinde, ergenlerin akıllı telefon bağımlılıklarının uykusuzluğu pozitif yönde ve anlamlı düzeyde, akran etkisine direnmenin ise akıllı telefon bağımlılığını negatif yönde ve anlamlı düzeyde yordadığı bulunmuştur. Son olarak bilinçli farkındalığın akran etkisine direnmeyi pozitif, akıllı telefon bağımlılığını ve uykusuzluğu ise negatif yönde ve anlamlı düzeyde yordadığı bulunmuştur. Bulgular bir bütün olarak değerlendirildiğinde, ergenlerin bilinçli farkındalığı arttıkça akran etkisine daha fazla direnebildikleri ve böylece akran etkisine bağlı olarak ortaya çıkabilecek akıllı telefon bağımlısı olma risklerinin de düştüğü görülmektedir. Nihayetinde, akıllı telefon bağımlılığından kaynaklı olarak ortaya çıkabilecek uykusuzluk sorunlarının azalmasında bilinçli farkındalığın hem doğrudan hem de dolaylı rolü, ve akran etkisine direnmenin ise dolaylı rolü vardır. Elde edilen bulgular alanyazın doğrultusunda tartışılarak araştırmacı ve uygulayıcılara yönelik öneriler sunulmuştur.

The main purpose of this study is to examine the relationship between smartphone addiction and insomnia in adolescents and to determine the predictive role of mindfulness and resistance to peer influence in this relationship. This study was conducted as a relational survey model. The sample of the study consisted of 370 students from different high schools in Konya in the 2022-2023 academic year. According to the findings obtained from the analysis, smartphone addiction of adolescents predicted insomnia positively and significantly, whereas resistance to peer influence predicted smartphone addiction negatively and significantly. Finally, mindfulness predicted resistance to peer influence positively and significantly. On the contrary, it predicted smartphone addiction and insomnia negatively and significantly. Taken as a whole, the findings suggested that as adolescents' mindfulness increased, they were able to resist peer influence more and thus their risk of smartphone addiction due to peer influence decreased. Ultimately, mindfulness had both direct and indirect role and resistance to peer influence had indirect role in reducing insomnia problems that might arise due to smartphone addiction. The findings are discussed within the framework of the literature and recommendations are presented for researchers and practitioners.