Adıyaman bölgesi kil yataklarının farklı pişirim sıcaklıkları sonrası renk değişimleri

Abstract

Çanak çömlek üretimi endüstri tarihinde insanlığın en büyük adımlarından biri olup, halen madencilikten uzay araştırmalarına kadar geniş bir üretim yelpazesinde devam etmektedir. Seramik ürünler, kırılma indisi, hacim ağırlığı, ısıya ve aşınmaya karşı dayanım gibi çeşitli teknik özelliklere göre sınıflandırılır. Bununla birlikte, ilk morfolojik incelemede genel olarak renk ve tekstür çeşitli özelliklerle ilgili bilgi vermektedir. Ayrıca renk, seramik üretiminden bu yana estetik tercihlerde çok önemli bir özelliktir. Fırat Havzasında bulunan Adıyaman, zengin kil kaynaklarından dolayı bir çömlek merkezi olan Anadolu'nun en eski yerleşim merkezlerinden biridir. Bu çalışmanın amacı Adıyaman Bölgesi killerinin pişirim sonrası renk değişimlerinin incelenmesine yöneliktir. Pişirim sonrası killerin renk değişimlerini belirlemek için Adıyaman, Kahta, Samsat ve Besni ilçelerinden kil örnekleri toplanmıştır. Renk değişiklikleri, Çanakkale Seramik Araştırma Laboratuvarlarında 900oC ve 1040oC'de pişirilen 13 tablet Konica Minolta Chroma Metre Cr-400 ve Munsell Renk Skalası ile ölçülmüştür. Ölçümler beyazlık-siyahlık (L), kızarıklık-mavilik (a) ve sarılık-yeşillik (b) esas alınarak yapılmıştır. Adıyaman killeri simektitik olduğu için, tuğla üretiminde daha uygun olduğu düşünülmektedir. Tuğlaya kırmızı rengi veren demir oksit oranı % 5'ten fazla düzeye sahip Çmgz, Hsnck-1 ve 2, Kht-1 ve 2, Egrçy, Smst-2 ve Rzp örneklerinde saptanmıştır. Bunlar arasında, Rzp en iyi kırmızı rengi elde edilmiştir. Numunenin kırmızı rengi, 850oC üzerinde hematitin yüksek oksidasyonundan kaynaklanmaktadır. Yüksek karbonat içerikli sarımsı renkler veren örnekler, dekoratif amaçlı olarak duvar karosu olarak kullanılabileceği belirlenmiştir. Bu nedenle, Rzp kil kaynağı Adıyaman bölgesinde kırmızı topraktan üretilecek ürünlerin kullanımı için önerilmektedir.

Pottery production is one of the great steps of human industry history and it still continuous in vast range of production from mining to space research. Ceramic products are classified based on their various technical properties such as modulus of rupture, bulk density, resistance to abrasion and heat. However initial morphological inspection mainly color and texture in general provides several properties in advance. Also color is crucial characteristic in aesthetic preferences since the production of pottery. Adıyaman, located on Euphrates, is one of the oldest settlement centers of Anatolia where has been a pottery center due to its rich clay sources. The aim of this study is to investigate the color changes of clays of Adiyaman region after firing. Clay samples were collected from Adıyaman, Kahta, Samsat and Besni districts for determining color changes of clays following firing. The color changes were measured by Konica Minolta Chroma Meter Cr-400 and Munsell color scale on 13 tablets that are fired in Çanakkale Ceramic Research Laboratories at 900oC and 1040oC. Measurements was done based on whiteness-blackness (L), redness-blueness (a) and yellowness-greenness (b). Adıyaman clays are more suitable for brick production due their smectitic mineralogy and high carbonate content. The desired red color for brick ware is achieved at Çmgz, Hsnck-1 and 2, Kht-1 and2, Egrçy, Smst-2 and Rzp which has more than 5% iron-oxide. Among them, RZP yield the best red. The red color of the sample is due to high oxidation of hematite over 850oC. Samples with high carbonate content yielded yellowish colors which can be used as wall-tiles for decorative purposes. So, the Rzp clay source is suggested for the use of red earthenware production in Adıyaman region.