Özet:
İbn Vellâd Hicrî 4. asırda yaşamış Mısır’ın önemli dil bilginlerindendir. “Vellâd” olarak
bilinen dedesi el-Velîd’e nisbet edilerek İbn Vellâd olarak şöhret bulmuştur. Aslen Basralı
olup Basra’nın önde gelen nahiv âlimlerinden olmuştur. İlim ehli bir aileye mensuptur. İlim
tahsilinde bulunmak için Irak’a gitmiş ve Zeccâc’tan Sîbeveyh’in el-Kitâb adlı eserini oku muştur. Daha sonra Mısır’a geri dönmüş ve vefatına kadar Mısır’da ilim tedrisatı ve kitap
telîf etmekle meşgul olmuştur. İbn Vellâd ve Ebû Cafer b. en-Nahhâs arasında ilmî münaza ralar yaşanmıştır. Zeccâc, İbn Vellâd’ı Ebû Cafer b. en-Nahhâs’a takdim etmiş ve Bağdat’a
gelen Mısırlılara kendisi hakkında övgülerde bulunmuştur. Sîbeveyh’in el-Kitâb adlı eseri
telîf edildiğinden itibaren eser üzerinde birtakım çalışmalar yapılmıştır. Çalışmaların bir
kısmı eserin kapalı yönlerini açıklamaya dönük şerhler olurken bir kısmı da eserdeki konu lara yönelik eleştiriler şeklinde olmuştur. Esere yönelik eleştirilerden biri de Muberred
tarafından yapılmıştır. Muberred bu tenkitlerini günümüze ulaşmayan Mesâilu’l-ğalat adlı
eserinde zikretmiştir. İbn Vellâd, Muberred’in Sibeveyh’e bazı eleştiriler yönelttiği Mesâilu’l ğalat adlı eserine vakıf olunca Muberred’in tenkitlerine rıza göstermemiş ve Sîbeveyh’e
yönelttiği tenkitlere cevap mahiyetinde meşhur el-İntisâr li Sîbeveyh ‘ale’l-Muberred isimli
eserini telîf etmiştir. İbn Vellâd, 133 meseleyi zikrederek Muberred’in eleştirilerine deliller
ile cevap vermiştir. İbn Vellâd eserinde Muberred’in eleştirilerine cevap verirken nahiv
kâidelerine riayet etmiş, semâ ve kıyâs ile delillendirmede bulunmuş, nahiv âlimlerinin
icmâına yer vermiş, bazı gramer âlimlerinin görüşlerine yer vermiş ve bazı nahiv meselele rinde de kendi görüşünü açıklamıştır. Çalışmada öncelikle İbn Vellâd’ın hayatı, ilmî kişiliği
ve çalışma konumuzu oluşturan el-İntisâr li Sîbeveyh ‘ale’l-Muberred isimli eseri hakkında
bilgiler verilmiş olup akabinde İbn Vellâd’ın söz konusu eserinde takip etmiş olduğu metot
açıklanmıştır.
