16. yüzyılın ilk yarısının sonlarına doğru kahvenin, 17. yüzyılın başlarında
ise tütünün Osmanlı toplumunda yer etmeye başlaması, halkın sosyal
hayattaki alışkanlıklarında ciddi değişiklikler yaşanmasına sebep olmuştur.
Bu iki maddenin de kendine özgü eşyalar aracılığı ile tüketilmesi, seramik
sanatı içinde yeni denilebilecek formların doğmasına zemin hazırlamıştır.
Fincanlar ve lüleler, kahve ve tütün tüketiminde kullanılmaya başlanmış,
özellikle 19. yüzyıl sonlarına gelindiğinde Anadolu’nun birçok bölgesinde
yaygınlık göstermişlerdir. Fincan ihtiyacının Kütahya gibi önemli üretim
merkezlerinin yanında Çin ve Avrupa’dan önemli ölçüde ithalat ile
karşılandığı anlaşılmaktadır. Öyle ki; bazı Avrupa porselen fabrikalarının
Osmanlı coğrafyası için özel üretimler yaptıkları dahi bilinmektedir. Bu
çalışmada çeşitli dönemlerde Kahta Yeni Kale’de yapılan kazı çalışmaları
sırasında ele geçirilen ve bugün Adıyaman Müzesi’nde bulunan lüleler ve
Avrupa’dan ithal edilmiş fincan ve benzeri porselenler değerlendirilmiştir.
Bugünkü sınırlar içinde ülkenin Güneydoğusunda bulunan bir Ortaçağ
kalesinde Osmanlı dönemi buluntularının değerlendirilmesi hem bölgedeki
Osmanlı izlerinin saptanmasına, hem halkın o dönemdeki alışkanlıklarına
ve sosyal hayatlarına hem de ülkenin ticari hayatındaki ilişkilerine dair ip
uçlarına destek olacaktır.
Towards the end of the first half of the 16th century, coffee, and at the
beginning of the 17th century, tobacco began to take place in the Ottoman
society, causing serious changes in the habits of the people in social life.
The consumption of these two consumption items by means of unique
items has led to the emergence of new forms in the art of ceramics. Cups
and bowls began to be used in coffee and tobacco consumption, and they
became widespread in many regions of Anatolia, especially in the late 19th
century. In the use of cups, it is understood that a large number of imports
are made from China and Europe, as well as important production centers
such as Kütahya. It is also known that some European porcelain factories
even made special productions for the Ottoman geography. In this study,
the Ottoman Period’s pipes and porcelains cups imported from Europe
found during the excavations in Kahta Yeni Kale at various times and which
are in Adıyaman Museum today were evaluated. Evaluation of Ottoman
period finds in a medieval castle located in the southeast of the country
within today's borders will support both the detection of Ottoman traces in
the region, the habits and social life of the people in this period, and the
clues about the relations in the commercial life of the country.
