İbn hazm'ın sıfatlar konusunda mu‘tezile ve eş‘arîleri tenkidi

Abstract

Fıkıhta zahirî bakış açısına sahip olan İbn Hazm, akâid ve kelâmda da aynı usulü devam ettirmiştir. İbn Hazm’ın isim ve sıfatlara dair görüşü, onu diğer bütün itikadî mezhep mensuplarının fikirlerinden farklı kılan bir anlayıştır. Allah'a sıfat nispet etmede gâibi şahide kıyas yöntemini kullanan kelâm mezheplerini bid‘atçı olmakla suçlayan İbn Hazm, kelâmcıların bu görüleriyle teşbîhe düştükleri iddiasıyla onları eleştirir. Bunun için İbn Hazm -ister zatıyla kaim ister zatı üzerine zait, isterse de zatının aynı kabul edilsin fark etmez- Allah'a sıfat nispet etmenin taaddüd-i-kudemâ’ya yol açtığını iddia eder. Genelde bütün kelâm mezheplerini özelde ise Mu‘tezile, Eş‘ariyye ve Cehmiyye’yi eleştiren İbn Hazm, bu mezheplerin istidlal ile Allah'a isim ve sıfatlar nispet ettiklerini, bunun ise Allah'ı mahlukâta benzetmek olduğunu, ayrıca Allah'ı noksan sıfatlardan tenzih etmek için O’nun zatıyla beraber ezelî sıfatları nefyeden Mu‘tezile ve yine Allah'ı noksan sıfatlardan tenzih amacıyla O’na ezelî sıfatlar nispet eden Eş‘arîlerin hatalı olduklarını söyler. Bu çalışmada önce kendi döneminde Eş'arîler ile Mu‘tezile arasında büyük tartışmalara sebep olan ilahî sıfatlar konusunda İbn Hazm’ın bu iki mezhebe yönelik eleştirileri irdelenecek, daha sonra da yeni bir kelâm üretme çabasında olan İbn Hazm'ın gayretlerinin günümüzde yeni bir kelâmın inşası için ne denli ufuk açıcı olduğu konusu ele alınıp incelenecektir.

Having an apparent point of view in fiqh, Ibn Hazm continues the same method in aqâid and kalam. Ibn Hazm's view on names and attributes is an understanding that makes him different from other theology schools. Ibn Hazm accuses the sects of kalam, who use the method of comparison to the witness to attribute attributes to Allah, of committing bid‘ah and criticizes them for the thought that this is a simile of the theologians. For this reason, Ibn Hazm says that attributing attributes to Allah is taadd al qudema, whether it is a person or a person or the same person. Criticizing all theology sects in general and Mu‘tezile, Ash'aris and Jehmiyya in particular, Ibn Hazm says that these sects associate attributes or attributes to Allah with the intellectual deduction and that this is to liken God to the creature. He says that the Ash'ari who attribute the eternal attributes to Him with the eternal attributes of the nefi, and again to the eternal attributes of Allah beyond the incomplete attributes, are wrong in order to distinguish God from the incomplete attributes. In this article, we have brought forward Ibn Hazm's criticism of these two sects on the divine attributes that caused great disputes between the Ash'arites and Mu‘tezile in his time. We hope that the efforts of Ibn Hazm, who is trying to produce a new theology and a new doctrine with a new consciousness, will be a stimulus for a new theology today.