Usulcülere göre istihsanın hüccet değeri, türleri ve uygulaması

Abstract

Bu araştırma dinin tali delillerinden bir olan istihsan delililini ele almaktadır. Geçmiş ten günümüze fakihler usul açısından istihsanın tanımı, delil oluşu ve bağlayıcılığı konusunda teoride ihtilafa düşmüşlerdir. Pratikte ise -İmam Şafiî dâhil olmak üzere- fakihlerin neredeyse tamamı dini-ameli hükümleri çıkarma konusunda az veya çok da olsa istihsan yöntemini kul lanmışlardır. Usulcüler istihsan yöntemi için farklı tanımlar geliştirmiş, bu tanımlara bağlı olarak onun delil olup olmadığı konusunda iki gruba ayrılmışlardır. Şafiî fakihler istihsanı yöntemini reddederken, cumhur fukaha istihsan yöntemini delil olarak kabul etmiştir. Her bir grubun kendisine mahsus delilleri bulunmaktadır. Ancak sosyal değişim karşısında hiçbir müçtehidin istihsan deliline bigâne kalamayacağını belirtmemizde fayda vardır. İmam Şa fiî’nin reddettiği istihsan anlayışı, cumhurun kabul ettiği istihsan yönteminden farklılık gös termektedir. Bu konudaki ihtilafın temel sebebi, istihsana yüklenen farklı anlamlardan, ihti lafa konu olan asıl meselenin farklılığından ileri gelmektedir. Araştırmamızın problemi de budur. Bu kapsamda istihsan delilini teorik ve pratik yönleriyle iki başlık altında ele alacağız. Öncelikle teorik açından istihsanın tanımı ve bağlayıcılık problemi üzerinde duracak, bila hare istihsan yönteminin pratik açıdan türlerini ve uygulamalarını değerlendireceğiz.

his study discusses the Istihsan proof (Juristic Preference), which is one of the sub ordinate resources of Islamic law. The Al-Faquies are on a collision course on the meaning and cohesiveness of Istihsan. Furthermore, Imam Shafi’i disapprove the Istihsan as a proof. However, it is a reality that al-Faquies benefit from Istihsan proof while judging, and almost all are on consensus. Islamic methodologists define the Istihsan term in various forms. Also in cohesiveness of Istihsan, the Islamic al-Faquies have been separated into two groups, one as Shafi’i, which do not approve its cohesiveness, and the other as majority, which accept using Istihsan as a proof. Both groups are based on proper proofs. However, it should be stated that none of the Muctehids (interpreters of Islamic Law) cannot be thought independ ent of Istihsan proof concerning social changes. The Istihsan thought, which Imam Shafi’i accepts, is different from the one that the majority group approves. The major conflict situ ation results from not considering the main points on which the collision is. This article aims to study the main reason of controversy on Istihsan subject. Firstly, we shall evaluate the problems of Istihsan and its cohesiveness according to al-Faquies. Then we will explain the types and practising of Istihsan through related samples