Davranışsal iktisat çerçevesinde tüketici davranışlarının incelenmesi: Adıyaman ili örneği

Abstract

İktisat bilimi insanı rasyonel, her koşulda faydasını maksimum düzeyde tutan karar alırken insâni duyguları göz arda eden, akılcı, iç ve dış etkileyicilerden bağımsız davranışlar sergileyen bir canlı olarak tasvir etmektedir. Davranışsal iktisat ise, bu rasyonel insan varsayımını kabul etmeyerek bireylerin rasyonel değil sınırlı rasyonel olduğu görüşünü savunmaktadır. İnsanları psikolojik, kişisel, kültürel ve sosyal gibi bazı unsurlar rasyonel hareket etmekten alıkoyup sınırlı rasyonelliğe itmektedir. Bu çalışmada, öncelikle iktisat ve psikoloji ilişkisi, geleneksel ve davranışsal iktisatta rasyonalite, davranışsal iktisadın tarihsel gelişim süreci ve karar verme mekanizmaları, karar vermedeki gizli tuzaklar, tüketici davranışlarını etkileyen faktörler, tüketici davranış modelleri ele alınmıştır. Uygulama kısmında ise, Adıyaman il merkezi genelinde farklı demografik koşullara sahip bireylere anket uygulaması yapılarak tüketicilerin mal ve hizmet satın alma kararlarının cinsiyet ve yaş unsurlarına bağlı olarak farklılaşıp farklılaşmadığının ve tüketicilerin hangi durumlarda rasyonel hangi durumlarda irrasyonel davrandıkları davranışsal iktisat çerçevesinde incelenmiştir. Yapılan istatistiki analizler neticesinde tüketici satın alma davranışında cinsiyet ve yaş unsurlarına göre farklıkların oluştuğu bulgusu elde edilmiştir. Tüketicilerin bazen rasyonel bazen de irrasyonel davranışlar sergilediği sonucuna ulaşılmıştır.

The science of economics depicts the human being as a rational creature who ignores human feelings while making decisions that maximizes its benefits under all conditions, and exhibits rational behaviors independent of internal and external influencers. Behavioral economics, on the other hand, does not accept this rational human assumption and advocates the view that individuals are not rational but limited rational. Some factors such as psychological, personal, cultural and social prevent people from acting rationally and push them to limited rationality. In this study, first of all, the relationship between economics and psychology, rationality in traditional and behavioral economics, the historical development process of behavioral economics and decision-making mechanisms, hidden traps in decision-making, factors affecting consumer behavior, consumer behavior models are discussed. In the application part, a questionnaire was applied to individuals with different demographic conditions throughout the city center of Adıyaman and it was examined within the framework of behavioral economics whether consumers' purchasing decisions for goods and services differ depending on gender and age, and in which situations consumers behave rationally and in which situations irrational. As a result of the statistical analysis, it was found that there were differences in consumer purchasing behavior according to gender and age. It has been concluded that consumers sometimes exhibit rational and sometimes irrational behaviors