Turhal ilçesi ve köyleri ağzı (Giriş–inceleme-metin–sözlük)

Abstract

Yüzyıllardan beri varlığını sürdüren dilimizin inceliklerini ve işleyişini kavramak, sadece yazı dili işlevi ile varlığını devam ettiren resmi dili incelemekle mümkün değildir. Çünkü yazı dilinin yanında bölgelere ve yörelere göre değişen ve çok uzun yıllar bozulmadan varlığını devam ettiren farklı ağızlar mevcuttur. Yazı dilini anlamak, kavramak ve kelimelerin oluşum tarihlerine inmek için ağızların titizlikle araştırılması gerekir. Ağız araştırmaları Türk dili için doğrudan bir kaynak olmakla birlikte tarih, folklor, sosyoloji, etimoloji gibi birçok bilim dalına da katkı sağlamaktadır. Tokat'ın Turhal ilçesi ve köylerine ait şimdiye kadar bir ağız çalışması yapılmamıştır. Turhal ilçesinin tarihi MÖ 5000'li yıllara kadar uzamaktadır. Ayrıca İpek Yolu gibi önemli bir ticaret ağının Sivas-Tokat-Amasya kısmının buradan geçtiği bilinmektedir. Tokat ve çevresinin 1071 Malazgirt Zaferi'nin ardından Türk yurdu olarak birçok Türk devletine ev sahipliği yapması, Turhal ve köylerinde oldukça zengin bir dil ve kültür birikimi ortaya çıkarmıştır. Turhal ve köylerinin ayırt edilebilir şekilde farklı ağız yapısına sahip olması, bu yöreyi dil incelemeleri açısından değerli kılmıştır. Bu tez çalışmamızda Turhal ve köylerinin genel konuşma özelliklerini yansıtacak 15 metin derlenmiştir. Bu metinler, TDK'nin tavsiye ettiği transkripsiyon işaretleri ile yazıya aktarılmıştır. Metinlerin fonetik ve morfolojik açıdan özellikleri tespit edilmiştir. Son bölüme ise yörede kullanılan kelimelerin bulunduğu bir sözlük eklenmiştir.

It is not possible to comprehend the subtleties and functioning of our language, which has existed for centuries, only by examining the official language that continues its existence with the function of "written language". Because, besides the "written lan-guage", there are different dialects that change according to regions and regions and that continue their existence for many years without deterioration. In order to under-stand and comprehend our writing language and to examine the history of words for-mation, dialects must be investigated and examined to the finest points. Dialect studies are a direct source for Turkish Language, but also contribute to many disciplines such as history, folklore, sociology, etymology. Until now, there has not been a dialect study of Turhal district and villages of Tokat. Dating back to 5000 B.C., it is known that the Sivas-Tokat-Amasya part of the Turhal district, which is an important trade network such as the Silk Road, passed through here. Having hosted many Turkish states as a Turkish homeland after the 1071 Malazgirt Victory, it has created a very rich language and cultural accumulation in our region. The fact that Turhal and its villages have distinct dialects from other regions made our region valuable in terms of language studies. In this thesis, 15 texts reflecting the general speech characteristics of Turhal and its villages were compiled. These texts were transcribed with the transcription signs rec-ommended by TDK. The phonetic and morphological features of the texts were deter-mined. A dictionary containing the words used in our region was added to the last section.