Tam zamanında üretim sistemi ve Adıyaman ilinde nitel bir araştırma

Abstract

Küresel açıdan dünya ekonomisine baktığımızda, gerek ülkeler gerekse işletmelerin geçen zaman içerisinde bir ekonomik değişim ve teknolojik ilerleme içerisinde olduğunu görmek mümkündür. İşletmeler bu küresel atmosfer içerisinde dengede durabilmek için bir rekabet sürecine girmişlerdir. Bu rekabet ortamında işletmelerde yeni sistem ve dizayn planları, otomasyon yöntemleri, stok ve malzeme işleme biçimleri, üretim, tasarım ve mühendislikte bilgisayar destekli robotik işlemler kullanılması gibi yeni gelişmeler yaşanmıştır. İşletmelerde iş gören ve çalışma sistemleri konusunda yeni yaklaşımlar sergilenmeye başlanmıştır. Tüm yenilikler arasında Tam Zamanında Üretim (TZÜ) anlayışı en önde gelenler arasında gösterilebilmektedir. Üretim sürecinde ham maddeden tutun da ürünün müşteriye teslimatına kadar bütün aşamalarda uygulanan Tam Zamanında Üretim sistemi, kendi hedefine minimum stok miktarını koyarak en az düzeyde maliyet içeren fakat aynı zamanda da en yüksek kalitede bir ürün üretme politikasını kendine ilke edinmiştir. İşletmelerde birim maliyetinin hesaplanması, gider gelir dengesinin kontrol edilmesi fiyat politikaları ve ürün birim satış fiyatlarını incelemeye alan maliyet muhasebe sistemi de kendi payına düşeni almıştır. İşletmelerin bu anlayışı benimsemeleriyle birlikte bünyesinde barındırdığı, örgüt ve personel yapısında, üretim biçiminde ve muhasebe uygulamalarında önemli derecede değişiklik gerektiren sağlam adımlar atılmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu anlayışın işletmeye nüfuz edilmesiyle birlikte, seneler önce geliştirilen maliyet muhasebesindeki gelişmeler artık talepleri karşılamada eksik kalmıştır. Maliyet muhasebesindeki değişikliklere bakacak olursak bunlar; stok düzeyi, kalite kontrol bölümü, yıpranma payları (amortisman), üretim miktarı, müşteri talebi, personel yapısı ve dağıtım anahtarları politikası gibi alanlarda değişimlerin yaşandığı temel noktalar olmuştur. Bu amaçla işletmeler maliyet muhasebesi ortamlarında gerekli görülen bu adımları gerçekleştirebilmek için bir uyarlama sürecine girmişlerdir. Bu tez çalışmasının amacı, küreselleşmenin bir basamağı olan Tam Zamanında Üretim sistemini işletmeye nüfuz ederek maliyet muhasebesi sistemlerinin nasıl bir süreç içerisine gireceğini görebilmek ve bu sayede hedeflediğimiz maliyet sistemindeki yeni adımları, yeni teorileri ortaya çıkarabilmektir. Bu nedenle, nitel araştırma desenlerinden olgubilim (fenomenoloji) yöntemi ile araştırma incelenmiştir. Araştırmanın katılımcısı, Adıyaman Organize Sanayi Bölgesinde bulunan seramik sektöründe faaliyet gösteren bir işletmenin üretim amirinden oluşmaktadır. Araştırmanın katılımcısı amaçlı örnekleme yöntemiyle seçilmiştir. Araştırma kapsamında katılımcıya 23 tane açık uçlu sorunun yer aldığı görüşme formu aracılığıyla sorular sorulmuştur. Araştırmada bireysel ve derinlemesine görüşmeler sonucunda araştırma verileri toplanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen nitel veriler içerik analizi ile incelenmiştir. Araştırmanın sonucuna göre, uygulama işletmesinin Tam Zamanında Üretim sistemine yakın bir sistemle faaliyet gösterdiği ifade edilerek Tam Zamanında Üretim sistemine yabancı olmadığı ortaya çıkmıştır. İşletme yetkililerinin ve çalışanların Tam Zamanında Üretim sistemi hakkında genel hatlarıyla bilgi sahibi oldukları ortaya çıkmıştır. Bu sistemde üretime dahil olan her birim birbiriyle bağlantılı olduğu için Tam Zamanında Üretim mekanizmasının tüm birimlere uygulanmasıyla olumlu sonuç elde edilmesi mümkün olmaktadır. Ayrıca işletme tedarikçilerinin, satıcılarının ve yan sanayicilerinin de bu sistemi benimseyip uygulamaları neticesinde istenen yüzde yüz başarı ortaya çıkması mümkün olacaktır. Olumlu sonuçları, maliyet kayıtlarında daha sade ve anlaşılır muhasebe kayıt sistemi ile işletme mali durum analizlerinin sadeliği gibi sayısal verilerin hızlı okunmasına olanak veren ve karar almada kolaylıklar olarak ifade edilebilmektedir.