Nesîb Dede Dîvânı Sözlüğü [Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük] (Cilt 1)

Abstract

Altı asırlık bir geçmişi ve geleneği olan Klâsik Türk edebiyatından günümüze pek çok edebi eser kalmıştır. Bu eserlerin anlaşılabilmesi için eserin yazıldığı dönemdeki kültür geleneği göz önünde bulundurularak metinlerin anlamlandırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Metinlerde yer alan kelimelerin her birinin bağlamına göre anlamlandırılması; şairlerin hayal gücü ve düşünce dünyasının, dilin kelime dünyasına kattığı zenginliklerin ortaya çıkarılması ve metinlerin anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Nesîb Dede Dîvânı'nın Bağlamsal Dizin ve İşlevsel Sözlüğü'nün konu edildiği bu çalışmada, metindeki kelimelerin bağlam içerisindeki anlamları tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada Ahmet Selahattin HİDAYETOĞLU'nun hazırladığı "Nesîb Dede Hayâtı, Eserleri ve Dîvânı'nın Tenkidli Metni" adlı doktora çalışması esas alınmıştır. Nesîb Dede Dîvânı'nda yer alan sözcükler üzerinde durulmuş, anlamın bağlama göre nasıl değiştiği ve kelimelerin nasıl farklı çağrışımlar kazandığı gösterilmeye çalışılmıştır. Sözlük hazırlanırken Klâsik Türk şiirine ait eserlerin anlam dünyasını ortaya koymak üzere oluşturulan TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) programı kullanılmıştır. Nesîb Dede Dîvânı'nda geçen her bir unsur dikkatle incelenerek bağlam içerisinde anlamlandırılmıştır. Böylelikle, Dîvânda yer alan kelimeler, hangi anlamlarda ve bağlamlarda kullanıldığı ortaya çıkarılmıştır. Çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde, Nesîb Dede'nin hayatı, edebî kişiliği ve Dîvân'ı hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise sözlük kullanım kılavuzu, Nesîb Dede Dîvânı Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük'ü bulunmaktadır.

There have been many literary works from Classical Turkish literature which has a six-century history and tradition. There is a need to make sense of the texts by considering the cultural tradition of the period the work was written to understand these works. Interpretation of the vocabulary involved in texts considering its context would help to demonstrate poets' imagination and world of thoughts, the richness of language adding to vocabulary, and understanding the texts. The present study addressed Contextual and Functional Dictionary of Nesîb Dede's Dîvân to explain vocabulary in the context. This study was grounded on the doctorate study titled "Nesîb Dede's Life, His Works and the Critical Text of His Divan" prepared by Ahmet Selahattin HİDAYETOĞLU. The vocabulary in Nesîb Dede's Dîvân was emphasized to show how the meanings changes according to context and how words have different connotations. TEBDIZ (History and Literature Texts Contextual Index and Functional Dictionary) program which aims to reveal semantic world of Classical Turkish poetry was utilized to prepare the dictionary. Each element in the Dîvân of Nesîb Dede has been carefully examined to be interpreted in the context. Thus, it has been revealed meanings and contexts of vocabulary in the Dîvân. Our study consisted of two parts. In the first part, Nesîb Dede's life, literary identity, and Dîvân were discussed. The second part involved dictionary user guide and Nesîb Dede' Dîvân Contextual Index and Functional Dictionary.