1980 sonrası ekonomik kriz ile büyüme arasındaki ilişki; Türkiye örneği

Abstract

Tarih boyunca köklü bir geçmişi bünyesinde barındıran, gelişmişlik düzeyi fark etmeksizin bütün ülke ekonomilerini sirayeti altına alan ekonomik krizler, ülkelerin değişim, gelişim ve büyüme süreçlerinde her daim üzerinde hassasiyetle durduğu bir kavram olmuştur. Bu kavram geçmişten günümüze kadar sadece ülkelerin ekonomik sistemini etkilemekle kalmamış, toplumsal, psikolojik, siyasal sorunlar olan sosyoekonomik olguları da beraberinde getirerek kriz döneminin içinden çıkılamaz bir boyuta ulaşmasına neden olmuştur. Bu çalışmada, 1980 yılından sonra ülkemizde yaşanan ekonomik krizlerin büyüme üzerindeki etkisini incelerken, çalışmasının araştırmanın amacına ulaşabilmesi için Türkiye ekonomisinin kriz dönemindeki büyüme, işsizlik, ithalat, ihracat, kişi başına gelir, cari açık % gayrisafi yurtiçi hasıla verilerinin gösterimini; Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı web arşivinden 1980'lı yıllardan 2019 yılına kadar olan dönemi kapsayacak şekilde literatür taraması yapılarak güncel yıllık verilerin kullanılmasına özen gösterilerek elde edilmiştir. Kriz ve ekonomik büyüme ilişkisini ekonometrik analiz yöntemleri olan Dickey- Fuller, Phillips- Peron, Lumsdaıne-Papell, DOLS (Dynamic Ordinary Least Square) yöntemi ve FMOLS (Full Modified Ordinary Least Square) modeli kullanılarak yapılmıştır. Oluşturulan bu modelde ARDL(Gecikmesi Dağıtılmış Otoregresif) sınır testi ve Maki Eşbütünleşme testleri uygulanmıştır. Analizler sonucunda elde edilen verilerde birim kök testi sonucunda değişkenlerden büyüme ve cari açık/gayrisafi yurtiçi hasıla verilerinin düzey derecesinde durağan I(0) oldukları işsizlik, ithalat, ihracat ve kişi başına gelir değişkenlerinin birinci farkı alındıktan sonra durağan I(1) oldukları görülmüştür. Uygulamaya konulan geleneksel birim kök testlerinden elde edilen sonuçlarda serilerin I(0) ve I(1) düzeyinde gerçekleştiğinden dolayı çoklu yapısal kırılmaya neden olan birim kök testleri kullanılmış, test sonucu ise tüm değişkenlerin I(1) düzeyinde olduğu, uzun dönemli ilişkinin var olduğu ve yapısal kırılmanın olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Değişkenlerin istikrarlı olup olmadığı, Cusum ve Cusum Q grafikleriyle incelenmiş ve model % 5 düzeyinde anlamlı ve uzun dönemde istikrarlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

The economic crises, which have a deep-rooted history throughout history, and which have placed all the economies of the country, regardless of their level of development, have always been a concept that countries focus on in their processes of change, development and growth. This concept has not only affected the economic system of the countries from the past to the present, but also brought socioeconomic phenomena with social, psychological and political problems to reach an insurmountable dimension. In this study, after 1980, when examining the impact on growth of the economic crisis in our country, studies of Turkey's economy to achieve the objectives of the research during the crisis period of growth, unemployment, import, export, per capita income, the representation of the current account deficit,% of gross domestic product data; Turkey Statistical Institute, Turkey Central Bank of the Republic of Turkey, the Treasury and the Ministry of Finance, Republic of Turkey Ministry of Development of the web archive 1980s by literature to cover the period until 2019 is achieved with special attention to the use of current-year data has been. The econometric analysis methods of the relationship between crisis and economic growth were Dickey-Fuller, Phillips-Peron, Lumsdaine-Papell, DOLS (Dynamic Ordinary Least Square) method and FMOLS (Full Modified Ordinary Least Square) model. ARDL (Delay Distributed Autoregressive) boundary test and Maki Cointegration tests were applied in this model. As a result of the unit root test in the data obtained as a result of the analysis, it is seen that the growth and current account deficit/gross domestic product data are stable at the level of I(0) and they are stable I(1) after taking the first difference of unemployment, imports, exports and income per capita variables. . In the results obtained from the traditional unit root tests put into practice, unit root tests that cause multiple structural breakage were used because the series occurred at the I(0) and I(1) levels, the test result was that all variables were at the I(1) level, there was a long-term relationship and It was concluded that there was a structural break. Whether the variables are stable or not was examined with Cusum and Cusum Q graphs and it was concluded that the model was significant at 5 % level and stable in the long term.