Hadislerde kul hakkı ihlalleri (mezâlim) ve helalleşme yolları

Abstract

İslâm dini, kulların birbirlerine karşı olan haklarına çokça önem vermiştir. Kul haklarının ihlal edilmesi İslâm dinince büyük günahlar arasında sayılmış ve yasaklanmıştır. Özellikle Kur'an'da ve Sünnet'te kul haklarının ihlal edilme durumuna sıklıkla değinilmiştir. Kul hakkı ihlallerinin belli başlı konuları vardır. Bunların başında insanın öldürme ve yaralama gibi canına kastedilen hak ihlalleri gelmektedir. İnsanın canına olduğu gibi malına zarar vermek de hak ihlallerindendir. Mal hakkındaki hak ihlalleri faiz, borç, ticarette sahtekârlık, fakirin hakkı olan zekatı vermeme ve hırsızlık gibi ferdi ilgilendiren kul hakları olduğu gibi kamu malında yolsuzluk ve rüşvet gibi toplumsal hak ihlalleri de olabilmektedir. Aynı zamanda insanın, onurunun ve itibarının zarara uğraması da başka bir kul hakkı ihlali konusudur. İnsanın onuruna zarar verilen hak ihlâlleri arasında iftira, gıybet, insanların ayıplarını araştırmak, sövmek, hakaret etmek, lanet etmek ve alay etmek gibi hak ihlalleri sayılabilmektedir. Hak sahiplerine gelince onlar da karşılıklı muhatap halinde olunan anne-baba, karı-koca, çocuk, akraba, komşu, misafir, yetim, işçi-işveren, yöneten-yönetilen, Müslümanların geneli ve gayri müslimlerdir. Her bir muhataba karşı belli başlı görev ve sorumluluklar vardır. Herhangi birinin hakkını ihlâl etmek İslâm dinince yasaklanmıştır. Son olarak ise hak ihlalleri sonucu oluşan hakkın ödeştirilmesi yani helalleşme gelmektedir. İnsanların birbirleriyle helalleşmesinin belli başlı yolları vardır. ilk olarak maddi bir zarar yoksa helallik isteme gelmektedir. Aynı şekilde hak sahibi, hakkından feragat edip vaz geçerse hak ihlali ödeştirilmiş olur. Bunun yanında suçlu kişilere suçlarının karşılığı olarak ceza ve kısasın uygulanmasıyla veya maddi zararın tazmin edilerek telafi edilmesiyle de hak ödeştirilmiş olmaktadır. Hz. Peygamber (s.a.s)‟in hayatına baktığımızda hak ihlalleri karşısındaki üslûp ve tepkilerini çok net görmekteyiz. Allah Resûlü hak ihlalleri konusunda cidiyeti elden bırakmamış, adaletle hükmetmiş ve hak sahibinin hakkını korumaya çokça ihtimam göstermiştir.

Islamic religion has given great importance to the rights of servants against each others. The religion of Islam has considered the violations among servants as one of the greatest sins and of course prohibited. Particularly in the Qur'an and Sunnah, violations of the rights of servants are frequently mentioned. Violations against the Allah‟s servants has particular issues. First of all, it is violationsthat intentionally directly threat the life of the servants of Allah, such as killing and injuring people. Then as the violations that threat the life, there also the violations to the property as well. Rights violations on property may include individual rights such as interest, debt, fraud in trade, non-giving of the poor, and theft, as well as social rights violations such as corruption and bribery in public property. At the same time, the loss of human dignity and reputation is another violation of the right of servitude. Violations of human dignity can be regarded as rights violations such as slander, negligence, gossiping, reviling, insulting, cursing and mocking. The same right (beneficiaries) also must be applied to the interlocutors,mother and father, husband and wife, children, relatives, neighbours, guests, orphans, workers-employers, boss and worker, muslims and non-muslims. There are certain duties and responsibilities to each interlocutor. It is forbidden by Islam to violate the right of any person. Finally, the equalization of the right which occurs as a result of violations of rights, that is, forgiving each others. There are certain ways people be apologized. Firstly, if there is no material damage, then apologize is allowed. Likewise, if the right holder waives and waives his right, the right violation will be paid. In addition to this, the rights are paid to the guilty persons by the application of the punishment and shortening as compensation for their crimes or by compensating and compensating the damages. When we look at the life of the Prophet (p.b.u.h), we see the style and reactions against violations of rights very clearly. The Messenger of Allah did not abandon the seriousness of the rights violations, ruled with justice and took great care to protect the rights of the righteous.