Merkez Bankası bağımsızlığı ile fiyat istikrarı arasındaki ilişki: Türkiye için bir uygulama

Abstract

Merkez bankasının bağımsızlığı (MBB) kavramının ortaya çıkışı 1970'lerde Bretton Woods Para Sistemi'nin çökmesi ve yaşanan petrol krizleri sonrasında ortaya çıkan yüksek enflasyonla mücadele dönemine denk gelmektedir. Modern literatürdeki Merkez Bankası bağımsızlığı kavramı ise 1977 yılında Fynn Kydland ve Edward Prescott tarafından yapılan ve zaman tutarsızlığı kavramını açıklayan çalışmalarına dayanmaktadır. Petrol krizleri sonrasında yaşanan yüksek enflasyona Keynesyen politikaların çözüm olamaması nedeniyle, parasalcı politikaların önemi artmış ve bununla birlikte bağımsız bir merkez bankasının fiyatlar genel düzeyindeki artışı önleyerek fiyat istikrarını sağlayacağı fikri dünya genelinde kabul görmeye başlamıştır. Dünyadaki bu gelişmelere paralel olarak Türkiye'de de, bazı dönemlerde yapılan kanun değişiklikleri ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) daha bağımsız hale gelmiştir. Bu çerçevede TCMB'nin 4651 sayılı kanun öncesi ve ilgili kanun sonrasında sahip olduğu yasal bağımsızlık endeksi Alex Cukierman, Steve Webb ve Bilin Neyaptı tarafından geliştirilen bağımsızlık endeksi ölçütlerine göre hesaplanarak TCMB için bulunan yasal bağımsızlık düzeyi ile fiyat istikrarı arasındaki ilişki incelenmiştir. Bu kapsamda çalışmada ilk olarak ekonomi literatüründe merkez bankasının bağımsızlığı kavramı ve merkez bankası bağımsızlığının dünyadaki tarihsel gelişimi, merkez bankası bağımsızlığı için gerekli önkoşullar ve bağımsızlık ile ilişkili konular teorik olarak anlatılmıştır. Akabinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bağımsızlığının yapılan yasal değişiklikler kapsamında gelişimi ve TCMB'nin bağımsızlığı son kanun olan 4651 Sayılı Kanun çerçevesinde ele alınmıştır. Son olarak da, Türkiye için TCMB'nin bağımsızlığı ve fiyat istikrarı arasındaki ilişki ayrıntılı olarak açıklanmış ve bazı OECD ve gelişmekte olan ülkelerin MBB ve fiyat istikrarı arasındaki ilişki örnekleriyle birlikte kıyaslanarak ele alınmıştır. Ayrıca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası bağımsızlığının fiyat istikrarı ile olan ilişkisi tüketici fiyat endeksi oranları, politika faiz oranları, Dolar/TL döviz kuru ve T.C. Merkez Bankası rezervleri açısından Türkiye'ye özgü özellikler de dikkate alınarak incelenmiştir.

The emergence of the concept of central bank independence (MBB) coincided with the collapse of the Bretton Woods Monetary System in the 1970s and the period of combating high inflation after oil crises. In the modern literature, the concept of Central Bank independence is based on the work of Fynn Kydland and Edward Prescott in 1977, which explains the concept of time inconsistency. Since the Keynesian policies could not be the solution to the high inflation experienced after the oil crises, the importance of monetary policies increased and the idea that an independent central bank would prevent the increase in the general level of prices would provide price stability. Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) through legal changes made since its establishment has become much more independent. The statutory independence index of the CBRT before and after the law numbered 4651 was calculated according to the independence index criteria developed by Alex Cukierman, Steve Webb and Bilin Neyaptı and the relationship between the level of legal independence for CBRT and price stability was examined. In this context, firstly, the concept of central bank independence and the historical development of central bank independence in the world, the prerequisites for central bank independence and the issues related to independence have been theoretically explained in the literature. Subsequently, the Central Bank of the Republic of Turkey within the scope of legislative changes in the development of independence and the independence of the Central Bank Law No. 4651 are discussed in the framework of the new law. Finally, the relationship between the independence of the CBRT and the price stability in our country, the relationship between the CBRT and the price stability of some OECD and developing countries are discussed. In addition to price stability, relations with the Republic of Turkey Central Bank Independence Consumer Price Index rate, Policy interest rates, USD / TRY exchange rate and Central Bank of the Republic of Turkey reserves were examined in terms of taking into consideration the features specific to Turkey.