19. yy Osmanlı idari modernleşmesi

Abstract

Küreselleşen dünya koşullarında medeniyetlerin karşılaşmaları neticesinde, siyasi, iktisadi ve idari sistemlerden, sosyo-kültürel yaşamlara kadar farklı düzeylerde değişim ve dönüşümler yaşanmaktadır. Kuşkusuz bu değişimler gelişigüzel ya da gerçekleştiği anın koşullarının yarattığı heveslerden ziyade önemli oranda tarihsel dayanaklardan beslenmektedir. 19. yy boyunca Osmanlı Devleti'nde özellikle idari alanda yaşanan modernleşme uygulamalarını ele aldığımız bu çalışmada, Osmanlı idari modernleşmesinin kaynakları ve gelişim seyri, içsel ve dışsal dinamikleriyle birlikte değerlendirilmiştir. Bu kapsamda 16.yy ile birlikte artık bir dünya-sistem olarak yükselen Avrupa merkezli modernizmin Osmanlı'yı etkileme noktaları ve bu etkiler karşısında gösterilen tepkiler genel olarak Devletin yaşadığı dönüşümlerin içeriğini belirlemiştir. Osmanlı modernleşmesinin mekaniği şeklinde kavramsallaştırdığımız olgu ise modernleşme uygulamalarının Osmanlı bünyesinde etki-tepki bağlamında ele alınması neticesinde doğmuştur. Sened-i ittifak, Tanzimat Dönemi ve I.Meşrutiyet ile II. Meşrutiyet dönemleri boyunca askeri, hukuki, vergi sistemi ve eğitim gibi alanlarda önemli idari düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan bu düzenlemelerin Osmanlı Devleti açısından tamamen kendi geleneksel değerlerinden keskin bir kopuş veyahut yabancılaşma şeklinde değil de daha çok yeni olanla geleneksel olanın bir tür sentezi gibi kendine has şekilde gelişmiştir. Devlet merkezinin modernleşmeye dönük bu yönlü çabaları karşısında muhalefet de modernleşme uygulamalarıyla paralel şekilde zamanla değişim ve olgunlaşma göstermiştir. Muhalefet tarafından neredeyse kategorik olarak karşı çıkılan modernleşme, zamanla yorumlanan ve bir takım rezervlerle sahip çıkılan ve neticede anayasa ve parlamento talebi noktasına gelecek bir gelişim göstermiştir.

As a result of the encountering of the civilizations in globalized world conditions, changes and transformations have occurred in various spheres such as political, economic and governmental systems and socio-cultural life. Undoubtedly, these changes considerably stem from the historical backgrounds and bases rather than the randomness or enthusiasm created by the conditions of the moment. In this study, which deals with the modernization practices in the Ottoman Empire during the nineteenth century, the resources and the development process of Ottoman governmental modernization were evaluated together with the internal and external dynamics. In this context, the affection points where the Eurocentric modernism as a rising World-system by the 16th century, influenced the Ottoman and the responses to these effects have determined the content of the transformation of the state in general. The concept that we have formed as “the mechanics of Ottoman modernization” arose from the result of discussing the Ottoman modernization practices in the context of action and reaction. During the Charter of Alliance, the Tanzimat Reform Era and the period between the first and second constitutionalist period been significant administrative regulations in education, military, law and tax system. For the Ottoman Empire, these arrangements were developed in a distinctive way such as the synthesis of the new and the traditional rather than that a completely sharp break or alienation from the traditional values. While modernization practices underwent change and developed over time, the same issue was also valid for the opposition. The modernization that was objected categorically by the opposition (janissary and ulema in particular), has made a progress from being construed, claimed in time but criticized in terms of forms and content, to getting to a constitution and parliament request eventually. As a result, the governmental organization in Turkey can be considered as the manifestation of the developments remarkably in this latest historical period of the Ottoman Empire.