Osmanlı maarif salnamelerine ve düsturlarına göre Rumeli’deki azınlık okulları

Abstract

Osmanlı Devleti’nin himayesinde yaşayan azınlıklar, nüfus olarak kalabalık oldukları Rumeli topraklarında çeşitli okullar açmışlardır. Eğitim amaçlı kurulan bu okullar, zamanla farklı amaçlara hizmet eden yapılar haline gelmiştir. Bu çalışmada azınlık okullarının faaliyetleri konusunda araştırma ve incelemeler ele alınmış, nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan doküman incelemesi yapılmıştır. Azınlık okullarının yapmış olduğu faaliyetlerle ilgili araştırma yapılırken, Osmanlı Devleti’nin Maarif salname kayıtları ile kanun ve nizamnamelerin yayımlandığı düsturlar incelenerek gerekli veriler elde edilmiştir. Çalışmamızın esas kaynakları olan Maarif salnameleri ve düsturlardan başka konumuz ile alakalı kaynak, makale, tez ve dokümanlardan da yararlanılmıştır. Toplanan veriler sonucunda azınlık okullarının isimleri, dereceleri, kuruldukları şehir ve kasabalar, erkek ve kız öğrenci mevcutları gibi istatistikî bilgiler Osmanlıcadan Türkçeye tercüme edilerek tablolar halinde sunulmuştur. Araştırma sonucunda; Osmanlı bünyesinde yaşayan azınlıkların Osmanlı Devleti’nin gücünü kaybetmesini fırsat bilerek, özellikle nüfus olarak kalabalık oldukları yerlerde bolca eğitim kurumları açmış oldukları, bu okulların zamanla eğitim amacı dışına çıkarak her milletin (Rum, Bulgar, Sırp) kendi bağımsızlığı, mezhep ve kültürünün yayılması için kullanılan araçlar haline geldiği, Müslüman halkın yoğun olarak yaşadığı İşkodra, Kosova gibi vilayetlerde bu okulları kullanarak onları asimile etmeye çalıştıkları tespit edilmiştir.

In this study, the schools that founded by minorities living under auspices of Ottoman in Rumelian areas are researched and analyzed. In this study the document review is used which is one of the quantitative research methods. While the activities that performed by minority schools were being researching; the required data had obtained by examining the Ottoman State’s Law Book that contains recording of lesson plans and laws and regulations. Beside the Lesson Plans and Law Books which are basis source of our research; the sources, articles, theses and documents which relate to our subject were utilized as well. As a result of required data; the names, degrees, cities and towns where they are founded, number of boys and girls in the classrooms, etc. statistical informations of Minority Schools were presented in charts by translating from Ottoman Turkish into Turkish. At the end of the research; the minorities living under auspices of Ottoman has found a lot of educational institution especially on the areas where their population is high by taking advantage of the Ottoman’s loss of power; beside the educations that given by these schools, they were turned to a tool for spreading of each nation’s (Greek, Bulgarian, Serbian) own independence, denomination and culture; and also the endeavor of assimilation by founding these schools in provinces as like Shkoder, Kosovo where Muslim people were identified.