Kıssa-i Seyyid Cüneyd ve Reşîde-i Arab, XVI. yüzyılda Farsçadan Türkçeye
tercüme edilmiş bir eserdir. Bu hikâye, Seyyid Cüneyd ile Reşîde-i Arab’ın
arasındaki aşkı, birbirlerine kavuşmak için yaşadıkları zorlu mücadeleyi ve onları
bulmaya çalışan şahısların macerasını içermektedir. Hikâye, İslâmiyet’i anlama,
yorumlama, birtakım dînî kuralları ve halk inançlarını öğretme, tarih ve insan
sevgisini anlatma ve benimsetme açısından oldukça zengin bir içeriğe sahiptir. İçinde
manzumelerin de bulunduğu mensur olarak yazılmış bu eser, birbiriyle bağlantılı
olayların yer aldığı çerçeve hikâye tarzında kaleme alınmıştır. Hikâyede, olağanüstü
varlık, mekân ve olayların yanı sıra tarihî şahıs, mekân ve olaylar bir arada bulunur.
Hayal gücünü zorlayan fantastik öğelerle süslenmiş bu hikâyenin, meddâh anlatım
tarzının yanı sıra günümüzde kullanılan anlatım teknikleriyle de işlendiği
görülmektedir. Eski Anadolu Türkçesinin dil özelliklerini içerisinde barındıran bu
hikâye, dönemine göre sade bir dille yazılmıştır. Hikâye, arkaik kelimelerin yanı sıra
deyim, atasözü gibi kalıp ifadeler bakımından oldukça zengindir. Kıssa-i Seyyid
Cüneyd ve Reşîde-i Arab dil ve edebiyat bilimleri dışında sinema, tarih gibi pek çok
alanda yapılabilecek çalışmalar için araştırmacılara önemli bir kaynak durumundadır.
Bu çalışma Giriş dışında, üç bölüm ile Sonuç ve Özel Adlar Dizini’nden
oluşmaktadır. Çalışmanın Giriş bölümünde Kıssa-i Seyyid Cüneyd ve Reşîde-i
Arab’ın klâsik Türk edebiyatındaki yeri ve önemi üzerinde durulmuştur. Birinci
bölümde hikâyenin yazarı, mütercimleri ve yazılış sebebiyle ilgili bilgi verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde hikâyenin özeti verildikten sonra hikâye; şahıs
kadrosu, mekân, zaman, dînî kavramlar, ahlakî düşünceler, sosyal hayata dair
unsurlar, dil ve üslûp bakımından incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise nüshaların
tavsifi yapılarak dil ve imlâ hususiyetleri üzerine birtakım değerlendirmelerde
bulunulmuştur. Bu bölümde ayrıca metnin kuruluşunda izlenen yöntem,
transkripsiyon alfabesi ve transkribe edilmiş metin yer almıştır. Çalışma, Sonuç ve
Özel Adlar Dizini ile tamamlanmıştır.
Kıssa-i Seyyid Cüneyd and Reşîde-i Arab is a work that has been translated
from Persian to Turkish language in 16th century. This story involves the love of
Seyyid Cüneyd and Reşîde-i Arab, difficult struggle to be able to come together and
also the adventure of people who want to find them. The story has got a substantial
content in terms of comprehension and interpretation of Islamism, teaching some of
religious orders and folk believes, explicating and adopting the love of history and
human. The prosaic story in which poems also exist has been written in the style of
frame story in which exist intercorrelated events. The work contains extraordinary
creatures, places, events and also actual and historical persons, places and events all
together. It is seen that the story adorned with fantastic items which stretch the
imagination came into existence contemporary expression techniques as much as
public storyteller style. This story that involves the language features of Old
Anatolian Turkish has been written in quite simple language in proportion to period.
The story has quite substantial structure in terms of template expressions like idiom,
proverb as well as archaic words. Apart from literature, Kıssa-i Seyyid Cüneyd and
Reşîde-i Arab is an important research for searches such as cinema, history and many
other disciplines.
This study comprises of three parts, Conclusion and Index of Proper Nouns
apart from Introduction. In Introduction, it has been discoursed the position and
importance of Kıssa-i Seyyid Cüneyd and Reşîde-i Arab in Turkish literature. In the first part of the study it has been informed about the writer, translators and the reason
of being written of the story.
In the second part of the study, after abstract of the story, the story has been
analyzed in point of persons, place, time, religious concepts, moral opinion, social
life, language and wording. And in the third part of the study, definitions of
transcripts and some evaluations about language and dictation speciality of the copies
take part. And besides in this part, structure method of the text, transcription alphabet
and transcripted text exist. Study ends with Conclusion and Index of Proper Nouns.
