17. yüzyılda Osmanlı devlet yapısında ve sosyal hayatında görülen
değişimlerin de etkisiyle nasîhatnâme türü eserlerin yazımında artış görülmüştür. Bu
dönemde yazılan nasîhatnâmelerden biri de IV. Murat’a sunulmak üzere Kâdirî
Muhyiddîn tarafından kaleme alınan manzum Nasîhat-nâme’dir.
Eserde Osmanlı Devleti’nin askerî, adlî, siyasî ve sosyal alanda yozlaşması,
devlet kurumlarının işleyişinde aksaklıkların görülmeye başlanması gibi konular
işlenmektedir. Eserde işlenen bu konularla ilgili Sultan IV. Murat’a nasihat
edilmekte olup Sultan IV. Murat’a devlet nizamında ıslahat yapmasının şart olduğu
hatırlatılmaktadır. Bunun yanısıra eserde dinî-tasavvufî konulara da yer verilmiştir.
Sade ve anlaşılır bir dil ile yazılan eserde Eski Türkçe, Eski Anadolu Türkçesi
ve Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan pek çok kelimeye rastlanmaktadır. Eser
ses değişimleri açısından zengin örnekler içermektedir. Harekeli olan eser bu açıdan
17. yüzyıl söz varlığının düzlük-yuvarlak uyumunun tespitinde önemli bir rol
üstlenmektedir. Bu çalışmayla eserin bilinen Milli Kütüphane nüshasına ek olarak
bilinmeyen -biri tek ve eksiksiz nüshası olmak üzere- iki nüshasına daha ulaşılmıştır. Eser; giriş, Kâdirî Muhyiddîn’in hayatı ve Nasîhat-nâme’si, dil incelemesi,
çeviri yazılı metin, sözlük, özel isimler dizini ve tıpkıbasımdan oluşmaktadır. Eserin
giriş bölümünde 17. yüzyıl Osmanlı devletinin siyasî hayatı ve bu dönemde yazılan
nasihatnâmelere değinilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde Kâdirî Muhyiddîn’in
hayatı ve Nasîhat-nâmesi hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın dil incelemesi
bölümünde eser ünlü ve ünsüz harflerin yazımı, ses ve şekil bilgisi açısından
incelenmiştir. Çalışmanın sözlük bölümünde seçkiye dayalı sözlük hazırlanmıştır.
Çalışmanın özel isimler dizininde eserde geçen özel isimler ve bunların geçtiği yerler
verilmiştir. Çalışmanın metin bölümünde eserin Latin harfli çeviri yazısı yapılmıştır.
Çalışmanın sonuna eserin Topkapı Sarayı nüshasının tıpkıbasımı ilave edilmiştir.
In the 17th century due to the influence of changes in the structure of state
and social life, an increasement has been seen in the writing of text of advice book
types. One of the advice books is the in verse advice book that was written by Kadiri
Muhyiddin to present Sultan Murat IV.
The text generally treats that the Ottoman empire degenerated in the military,
judiciary, politcal and social spheres, discruptions were observed in the functioning
of government agencies. In many parts of the text, Sultan IV. Murat’s name has been
given and advised him and it has been remembered that it’s necessary to reform the
system of state. In addition to this, religious and sufistic topics have been mentioned
in the text.
In the text, written with a simple and understandable language, many archaic
words that are used in Old Turkish, Old Anatolian Turkish and Turkey Turkish are
encoutered. The text contains many rich samples in terms of sound changes. In this
respect the text with vowel point plays a significiant role in the determination of
harmony of vowel and round of vocabulary of the 17th Century. The text consists of introduction, the life of Kadiri Muhyiddin and his Advice
book, language examination, the text of transcription, dictionary, proper nouns index
( person and gazetteer) and facsimile. Political life of 17th Century of Ottoman state
and advice books written in this period have been mentioned. In the first part of the
study, the information about the life of Kadiri Muhyiddin and his advice book has
been given. In the language examination part of study, the text has been examined in
terms of writing vowel and consonant letters, voice and morphology. In the
dictionary part of study, the dictionary based on the selection has been prepared. In
the proper nouns of index, the proper nouns mentioned in the text and the places
where they passed are given. In the study of text part, the text’s transcription of Latin
characters has been made. The text’s facsimile of Topkapı Palace’s copy has been
added at the end of study.
