Cumhuriyet dönemi Türk romanında ütopya (1923-1950)

Abstract

İnsanlık tarihi ile yaşıt sayılan ütopyanın yazılı örneklerine Platon’dan itibaren rastlanır. Ütopya, 16. yüzyılda Thomas More’un 1516’da “Utopia” adlı eserini yazmasıyla bir türün adı olur. Yaşadığı dönemin siyasal, toplumsal, bireysel koşullarından memnun olmayanlar, mevcut düzen karşısına farklı bir zaman ve mekânda tasarlanmış ideal bir düzen ortaya koyarlar. Olumsuz yaşam şartlarını ortadan kaldırmaya yönelik alternatif bir dünya sunan bu öneriler, topluma daha iyi yaşama alanları getirmeyi amaçlar. “Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Ütopya” isimli bu çalışma Giriş ve sonuç kısmını da içeren üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında ütopyanın anlamı, kaynakları ve tarihsel gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca distopya ve distopyanın tarihsel gelişimi örneklerle açıklanmıştır. İnceleme kısmında Türk edebiyatında 1923-1950 yılları arasında yayımlanan ütopik romanlar tespit edildi. Dönemsel özellikler göz önünde bulundurularak ütopya açısından veri sağlayan romanlar tematik olarak değerlendirildi. Belirlenen ütopyalarda dönemsel farklılıklar, benzerlikler ve siyaset-toplum-birey ilişkisi ortaya konmaya çalışıldı. Değerlendirmeler yapılırken konuyla ilgili mevcut akademik çalışmalardan faydalanıldı.

The written examples of utopia, which is as old as the history of humankind, have been around since Plato’s time. Utopia gained the character of genre when Thomas More wrote his titular work Utopia in 1516. In utopias, those who are not content with the existing political, social and individualistic circumstances of their own period design alternative ideal orders within different times and spaces. These attempts to eliminate unfavorable living conditions aim to bring better living possibilities in a given society. This study consists of three chapters including the introduction and conclusion sections. The introduction part is an overview of the meaning, sources and historical background of utopia with an additional touch on the concept of dystopia and its historical background as well. The analysis chapters cover utopian novels in Turkish literature written between the years 1923 and 1950. These selected novels were examined thematically by taking into consideration the characteristics of each period. Similarities and differences of the given periods and their relations of politics-society-individual were sought to be explored in these novels. Available previous studies were also referred in the examination of the selected texts.