İnsanlık tarihi ile yaşıt sayılan ütopyanın yazılı örneklerine Platon’dan itibaren
rastlanır. Ütopya, 16. yüzyılda Thomas More’un 1516’da “Utopia” adlı eserini
yazmasıyla bir türün adı olur. Yaşadığı dönemin siyasal, toplumsal, bireysel
koşullarından memnun olmayanlar, mevcut düzen karşısına farklı bir zaman ve
mekânda tasarlanmış ideal bir düzen ortaya koyarlar. Olumsuz yaşam şartlarını
ortadan kaldırmaya yönelik alternatif bir dünya sunan bu öneriler, topluma daha iyi
yaşama alanları getirmeyi amaçlar.
“Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Ütopya” isimli bu çalışma Giriş ve
sonuç kısmını da içeren üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında ütopyanın
anlamı, kaynakları ve tarihsel gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca distopya ve
distopyanın tarihsel gelişimi örneklerle açıklanmıştır. İnceleme kısmında Türk
edebiyatında 1923-1950 yılları arasında yayımlanan ütopik romanlar tespit edildi.
Dönemsel özellikler göz önünde bulundurularak ütopya açısından veri sağlayan
romanlar tematik olarak değerlendirildi. Belirlenen ütopyalarda dönemsel farklılıklar,
benzerlikler ve siyaset-toplum-birey ilişkisi ortaya konmaya çalışıldı.
Değerlendirmeler yapılırken konuyla ilgili mevcut akademik çalışmalardan
faydalanıldı.
The written examples of utopia, which is as old as the history of humankind, have
been around since Plato’s time. Utopia gained the character of genre when Thomas
More wrote his titular work Utopia in 1516. In utopias, those who are not content
with the existing political, social and individualistic circumstances of their own
period design alternative ideal orders within different times and spaces. These
attempts to eliminate unfavorable living conditions aim to bring better living
possibilities in a given society.
This study consists of three chapters including the introduction and
conclusion sections. The introduction part is an overview of the meaning, sources
and historical background of utopia with an additional touch on the concept of
dystopia and its historical background as well. The analysis chapters cover utopian
novels in Turkish literature written between the years 1923 and 1950. These selected
novels were examined thematically by taking into consideration the characteristics of
each period. Similarities and differences of the given periods and their relations of
politics-society-individual were sought to be explored in these novels. Available
previous studies were also referred in the examination of the selected texts.