Psikanalitik edebiyat kuramı, Sigmund Freud’un temelini kurduğu psikanalizin
yöntemlerinin edebiyat eserlerine uygulanmasıdır. Bir psikoterapi yöntemi olan
psikanaliz, hastaların zihinsel süreçlerinin bilinçdışı unsurları arasındaki ilişkileri
meydana çıkarmaya çalışır. Psikanalitik edebiyat kuramında sanat eserinden sanatçıya
veya sanatçıdan esere dönük bir inceleme yöntemleri uygulanır. Edebi eserlerin
psikanalitik incelenmesinde eserden hareket etmek daha tutarlı olur. Cumhuriyet
dönemi Türk romancılarından Peyami Safa’nın eserleri psikanalitik açıdan incelenmeye
oldukça müsaittir. Peyami Safa, romanlarında şahısların psikolojisi üzerinde fazlaca
yoğunlaşmış bir yazardır. Bu çalışmada Peyami Safa’nın romanları psikanalitik açıdan
incelendi. Bu bağlamda başta Sigmund Freud, Jung ve Adler’in olmak üzere birçok
psikanalistin görüşlerinden yararlanıldı. Peyami Safa'nın romanları bilinç akımı,
bilinçdışı, iç monolog, leitmotivler, arketipler, çatışma unsurları, kişilik bozuklukları,
aşk, erotizm, Oedipus Kompleksi, Elektra Kompleksi ve varoluşçu psikanaliz gibi
yönlerden incelendi.
Psychoanalytic literature theory is the application of methods of psychoanalysis, which
was founded by Sigmund Freud, in literary works. Psychoanalysis, which is a method of
psychotherapy, tries to find out the relations between unconscious elements of mental
processes of the patients. In psychoanalytic literature theory, the methods of analysis are
directed from the work of art to the author and from the author to the work of art. It is
more consistent to take the work of art as a starting point in the psychoanalytic analysis
of literary works. The works of Peyami Safa, one of the Republic Period Turkish
novelists, is quite suitable to be analyzed in psychoanalytic terms. He is an author that
concentrated deeply on the psychology of the characters in his novels. This study has
analyzed the novels of Peyami Safa in psychoanalytic terms. In this context, the ideas of
many psychoanalyists, especially Freud, Jung and Adler were taken into consideration.
The novels of Peyami Safa were studied in terms of stream of consciousness, the
unconscious, internal monologues, leitmotivs, archetypes, factors of conflict,
personality disorders, love, erotism, Oedipus Complex, Electra Complex and existantial
psychoanalysis.
