Mevsimlik tarım işçiliği, Türkiye’de özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde kırsal
kesimde yaşayan topraksız ailelerin ya da şehirlerde ikamet eden sosyo-ekonomik düzeyi
düşük ailelerin geçim kaynağı olarak tercih ettiği çalışma biçimlerinden birisidir. Araştırma
alanımız olan Adıyaman ilinde de özellikle belli çevrelerde yaşayan ailelerin mevsimlik tarım
işçiliği yaptıkları ve çalışma dönemlerinde çocukları ile birlikte göç ettikleri bilinmektedir.
Araştırmamızın amacı mevsimlik tarım işçiliğinin ortaokul çağındaki çocukların başta
eğitimleri olmak üzere fiziksel, ruhsal ve sosyal gelişimleri üzerindeki etkisini ortaya
koymaktır.
Adıyaman’da birçok mevsimlik tarım işçisi aile yaşamakta ve bu ailelerin yoğun
olarak yaşadığı yerlerde mevsimlik işler döneminde çocukların eğitimi aksamaktadır. Çünkü
mevsimlik tarım işlerinin önemli bir bölümü okulların açık olduğu sonbahar ve ilkbahar
dönemlerine rastlamaktadır. Buna rağmen, bu durum bilimsel bir araştırmaya konu
olmamıştır. Adıyaman İl Milli Eğitim Müdürlüğü ile yapılan görüşme sonucunda yetkililerce
yapılan açıklamada, bazı okullarda aileleri ile birlikte mevsimlik tarım işlerinde çalışmak
amacıyla il dışına göç eden öğrencilerin bulunduğu; ancak bunların durumu ile ilgili ellerinde
herhangi bir çalışma veya istatistiksel veri bulunmadığı ifade edilmiştir. İl Milli Eğitim
Müdürlüğünün yönlendirmesi ve Adıyaman merkezde bulunan bütün ortaokulların idari
birimleri ile yapılan görüşmeler sonucunda mevsimlik tarım işçiliğinin okulun eğitim öğretim
ortamını etkileme açısından belli okullarda yoğunluk kazandığı tespit edilmiştir. Bu
doğrultuda Adıyaman Merkez Osman Gazi Ortaokulu, Orhan Gazi Ortaokulu, 23 Nisan
Ortaokulu, Zeynep Turgut Ortaokulu, Malazgirt Ortaokulu ve Mimar Sinan Ortaokulu
araştırmamızın çalışma alanı olarak seçilmiştir.
Çalışmamızda 600 öğrenciye anket ve 60 öğretmene de değerlendirme ölçeği
uygulanmıştır. Veriler SPSS programıyla tablolaştırılarak yorumlanmıştır. Araştırmamızda
mevsimlik tarım işçisi ortaokul öğrencilerinin kendileri ve aile bireyleri, genel olarak aile
yapıları hakkında sorular sorularak mevsimlik tarım işçisi aile profili ortaya konmaya
çalışılmıştır. Öğrencilere mevsimlik tarım işçiliğiyle ilgili yöneltilen sorularla işçiliğin her
aşamada ne şekilde gerçekleştiği, işçilerin çalışma ve yaşam koşulları ile öğrencilerin bu
çalışma biçimine nasıl baktıkları sorgulanmıştır. Ayrıca bu öğrencilerin okul hayatları,
başarıları, arkadaşlık ilişkileri ve gelecekleriyle ilgili bilgi edinmek için öğretmenlere
uygulanan değerlendirme ölçeği sonuçları kullanılmıştır.
Mevcut araştırma, temelde betimsel bir çalışma olduğundan betimsel istatistikler
(descriptive statistics) kullanılmıştır. 600 öğrenciye uygulanan anket sonuçları sıklık ve yüzde
oranları tablolaştırılarak yorumlanmıştır. Öğretmenlere 21 soruluk bir değerlendirme ölçeği
uygulanmıştır. Likert Tipi dereceleme esasına göre düzenlenmiş bu sorularda, öğretmenler her
bir soru için “Hiç, Nadiren, Bazen, Sık Sık, Her zaman” seçeneklerinden birini
işaretlemişlerdir.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, mevsimlik tarım işçiliğinin genellikle
kalabalık ve sosyal güvencesi olmayan aileler tarafından seçildiğini ortaya koymuştur. Bu
ailelerde ortaokul çağındaki çocukların da genellikle yaz tatillerinde ve kimi zaman da okulun
açık bulunduğu dönemlerde mevsimlik tarım işlerinde çalıştıkları ve bu durumun da okul
başarılarını olumsuz etkilediği görülmüştür.
Seasonal agricultural workship is one of the work style prefered as a source of income by the
landless families living especially in the countryside of the South Eastern Anatolian Region
and the families having a low socio-economic level in the cities in Turkey. It is known that
some families living in the certain areas of Adıyaman which is our research field work in the
seasonal agricultural works and immigrate with their children on the work seasons. The aim
of this study is to reveal the effects of the seasonal agricultural workship firstly on the
education of the secondary school children and on their physical, psychological and social
developments.
A lot of families working as seasonal agricultural workers live in Adıyaman and the
education of these families’ children is hindered on the time of the seasonal agricultural
works. Because a great deal of seasonal agricultural works come across in autumn and spring
when the school is open. As a result of the interview done with Adıyaman Directorate of
National Education, it is stated by the authorities that there are students migrating to other
cities with their families for seasonal agricultural works in some schools ; however, they do
not have any scientific study or statistical data about these students’ conditions. As a result of
the guidance of Adıyaman Directorate of National Education and after getting information
from all the secondary schools’ managements in Adıyaman Osman Gazi Secondary School,
Orhan Gazi Secondary School, 23 Nisan Secondary School, Zeynep Turgut Secondary
School, Malazgirt Secondary School and Mimar Sinan Secondary School were chosen as our
studying field.
Our questionnaire was conducted on 600 students and an evaluation scale was
conducted on 60 teachers. Our research tries to reveal the profile of the seasonal agricultural
workers families by the questions directed to the students about their families’ members and
themselves. Thanks to the questions directed to the students, how the process of the seasonal
agricultural workship is carried out, the workers’ life and working conditions and the
viewpoints of the students about this working style were examined. Additionally, the result of
the evaluation scale contected on the teachers of these students was used in order to get
information about these students’ school life, their success, friendship relations and future.
Since this research is basically descriptive, descriptive statistics were used. The
results of the questionnaire conducted on the students were interpreted with the tables
showing the frequency and percentage rate. An evaluation scale consisting of 21 questions
was also conducted on 60 teachers. Teachers choose one of the options “Never, Seldomly,
Sometimes, Often, Always” for the each question prepared according to the Likert Scale.
Findings obtained from our research have revealed that seasonal agricultural workship
is chosen by the crowded families not having the social security. It is revealed that the
children of these families who are students at the secondry school also work on the seasonal
agricultural workship sometimes on the school time and generally on the summer holiday. It
is shown that seasonal agricultural workship effect these children school success negatively.
