Garipname ile Dede Korkut Hikayeleri’nin ikilemeler açısından mukayesesi

Abstract

Bu çalışmada 14. yüzyıla ait bir eser olan Aşık Paşa’nın Garipname’si ile 15. yüzyılda yazıya geçirildiği bilinen ve dolayısıyla bu asrın dil özelliklerini taşıyan anonim bir yapıt olan Dede Korkut Hikayeleri’nde geçen ikilemelerin mukayesesi yapılmıştır. Çalışmanın amacı bu dönemin dili olan Eski Anadolu Türkçesinin söz varlığının belirlenmesine katkıda bulunmaktır. İkileme ile ilgili kuramsal açıklamaların yapıldığı “Giriş” bölümünde dilbilimcilerin bu kelime grubunu nasıl tanımladıkları ve yapılmış farklı isimlendirmeler üzerinde durulmuştur. Bu bölümde ikilemelerle ilgili yapılmış çalışmalarda ikilemelerin ses özellikleri ve dilbilgisi açısından nasıl incelendikleri açıklanmıştır. Bu konuyla ilgili çalışmalarda yapılmış sınıflandırmalar incelenmiştir. İnceleme bölümünde ikilemeler; öğeleri arasındaki anlam ilişkisi, öğelerin hece sayısı, öğelerindeki ses benzerliği, kelime başındaki sesler, öğelerindeki çekim ekleri, öğelerindeki kelime türleri, öğe olarak cümledeki görevleri ve öğelerindeki kelimelerin kökeni bakımından sınıflandırılmış ve mukayese edilmiştir. Bu bölümde yapılan mukayese daha ziyade eserlerde kullanılan ikilemelerin tasnif grubuna göre arz ettikleri istatistikler üzerinedir. Bu bölümün sonunda dizin bölümünde ikilemelerin eserlerde geçtiği yerler tek tek belirtilerek kullanım sıklıkları bakımından ortaya konmuşlardır. Sonuç bölümünde eserlerde geçen ikilemeler oransal olarak ortaya konmuş, inceleme bölümünde yapılan sınıflandırmalara bağlı olarak çeşitli tespit ve yorumlar yapılmıştır.

In this study, the reduplications of Asık Pasha’s Garipname which is a work belonging to XIV. century and the reduplications of Dede Korkut Stories which is an anonym work written in XV. century and showing the language characteristics of this century were compared. The aim of this study is to contribute to define the vocabulary of the language of this period which is called Ancient Anatolian Turkish. In the “Introduction” part in which theorical explanations were given, it is mentioned on how the linguists define these phrases and different naming on reduplications. In this part, how the the reduplications are studied in terms of phonetics and grammar in the studies done on reduplications is explained. The classifications on this subject are explained. In the study part, the reduplications are classified and compared according to meaning relations between their components, the number of components’ syllables, the phonetics similarities of components, the sounds at the beginning of the words, the inflection suffixes of the components, the word types of the components, their functions as components in a sentence and the root of the word of the components. At the end of this part, in index the places of reduplications in works are stated one by one and revealed in according to the frequency they are used. In conclusion, the reduplications in the works are revealed as rational and based on the classifications done in study part various evaluations and comments are done.