Türkiye’de hayat bilgisi dersi öğretim programlarında çocukların katılım hakkı: tarihsel bir analiz

Abstract

Çocukların katılım hakkı (ÇKH) ile ilgili bilgi ve beceri kazandırmaya yönelik düzenlemeler yapılan öğretim programlarından biri ilkokul hayat bilgisi dersi öğretim programıdır. Bu araştırmada Türkiye’de BM çocuk hakları sözleşmesi yürürlüğe girdiği tarihten itibaren günümüze kadar hazırlanan hayat bilgisi dersi öğretim programlarında ÇKH için yapılan düzenlemelerin karşılaştırmalı olarak incelenmesi amaçlanmıştır. Nitel bir araştırma olan çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. 1968, 1998, 2005 ve 2015 programlarına ilişkin yazılı veriler içerik analiz yapılarak çözümlenmiştir. Analiz sonucunda, hayat bilgisi dersi öğretim programlarında ÇKH ile ilgili 11 kategoriye ulaşılmıştır. Araştırma sonuçları, Türkiye’de BM çocuk hakları sözleşmesi yürürlüğe girdiğinde uygulamada olan 1968 programında da ÇKH bağlamında değerlendirilebilecek çeşitli düzenlemelere vurguda bulunulduğunu göstermiştir. Ancak, çocukların görüşlerini ifade etmelerine ilk kez 1998 programında yani BM çocuk hakları sözleşmesi yürürlüğe girdikten sonra yer verildiğini ortaya koymuştur. Araştırma, Türkiye’de BM çocuk hakları sözleşmesi yürürlüğe girdikten sonra hayat bilgisi dersi öğretim programlarında gerçekleştirilen değişim ve gelişim hareketleriyle ÇKH ilgili nelerin nasıl değiştiği ya da değişmeden kaldığı ile ilgili bilgi sağlaması açısından önem taşımaktadır.

The life sciences curriculum is one of the curricula in which some arrangements can be made with regard to the cultivation of knowledge and skills pertaining to children’s participation rights (CPR). In this research, it was aimed at investigating the arrangements made concerning CPR in the life sciences curricula starting from the date that the UN Convention on the Rights of the Child was put into effect in Turkey until now from a comparative perspective. The document analysis method was employed in this qualitative research. The printed data regarding the 1968, 1998, 2005 and 2015 curricula were analyzed through content analysis. As a result of the analysis, a total of 11 categories about CPR emerged in the life sciences curricula. The results of the research revealed that various arrangements, which can be considered within the framework of CPR in the 1968 curriculum being implemented when the UN Convention on the Rights of the Child was put into effect in Turkey, were emphasized. However, it was found out that children’s expression of their thoughts was involved in the 1998 curriculum for the first time after the UN Convention on the Rights of the Child was put into effect. The research is significant in that it provides information about what has changed or remained the same about CPR with the change and development movements implemented in the life sciences curriculum after the enactment of the UN Convention on the Rights of the Child in Turkey.