Osmanlıca mizah süreli yayınlarında mizahın kodları

Abstract

Salvatore Attardo mizahı; komiklik, aykırılık, fikir ve eleştiri kelimeleriyle açıklar ve bu dört kelimenin bir metinde ( görsel, yazılı ve sözlü) bir araya geldiğinde ne kadar etkili bir güce dönüşebileceğinden bahseder. Tanzimat’la birlikte hareketlilik kazanan süreli yayınlara mizah dergi ve gazetelerinin de eklenmesiyle, o güne kadar sözlü anlatım geleneğinde kalan mizahın görünmeyen etkisi, daha somut hâle gelmiştir. 1870 yılında basın hayatına giren ilk mizah gazetesi Diyojen’in dört defa kapatılması, bu etkinin tespiti/tezahürü noktasında önemli bir yerde durmaktadır. 1870’lerde başlayıp Cumhuriyet’e kadar gelen mizahın serüveni, bu çalışmanın temelini oluşturmaktadır ve Diyojen, Akbaba gibi daha önce tetkik edilmiş gazeteler de bu çalışmada dikkate alınmıştır. 1874’te yayın hayatına başlayan Kahkaha, 1909’da yayın hayatına başlayan Curcuna ve 1915’te yayın hayatına başlayan Davul adlı gazeteler, mizah süreli yayıncılığının seyrini ve kodlarını anlamak noktasında önemli kavşaklarda durmaktadır. Çalışmada her süreli yayın kendi dönemi içerisinde tahlil edilip dönemin mizah anlayışı ortaya konulmuş, bahsi geçen dört süreli yayın tavassutuyla genel olarak Türk mizah yayıncılığında mizahın yeri ve seyri tespit edilmiştir. Çalışmada bahsi geçen yayınların; yayın politikaları, muhteva yayın politikası uyumu, mizahın farklı türlere nasıl yansıdığı ve bu dergilerde hangi türün kullanıldığı,(karikatür, fıkra, anekdot vs.), mizah dergi ya da gazetesinin şeklî unsurları (sayfa yapısı, harf karakteri, kapak sunumu ve dizaynı, kaç sayfadan oluştuğu) değerlendirilecektir.

Salvatore Attardo explains humuor with the words joke, contrariety, idea and critisizm, and says when these four words come together (visually, in written, verbally) they can turn into quite an effective power. With the addition of humuor magazines and journals to the periodicals which became popular with The Tanzimat Period, the invisible effect of humuor that had remained in oral narrative tradition until then became more concrete. Diyojen, the first humuor journal published in 1870, was closed four times and has an important place in the determination/manifestation of this effect. The journey of humuor from 1870s to the Republic period forms the base of this study, and the journals as Diyojen and Akbaba that were examined before have also been considered in this study. The journals of Kahkaha, which was first published in 1874, Curcuna, which was published in 1909 and Davul, which was first published in 1915, have an important role in understanding the process and the codes of the Ottoman Turkish humuor periodicals. The present study will evaluate those humour periodicals in terms of the publishing policies of these publications, the concordance of the publishing policy and the content, how humuor was reflected on the other genres and which genres were used in these magazines, (comics, joke, anecdote etc.), the shape of the humuor magazines or journals (layout, the lettering, the presentation and the design of the cover, its containing how many pages). Thus, each periodical will be analyzed in its own period and the sense of humuor of that period will be presented, and the place and the process of humuor in the Turkish humuor publishing will be determined generally with the intervention of the four aforementioned periodicals.